İklim değişikliği Türkiye’nin pamuk üretim haritasını değiştirebilir
Biriz Özbakır – İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sami Doğanlar, global iklim değişikliği nedeniyle 2050’li yıllara gelindiğinde Türkiye’nin pamuk üretim haritasının değerli ölçüde değişebileceğini, Marmara ve Karadeniz kıyılarının pamuk yetiştiriciliğine uygun hale gelebileceğini söyledi.
Sıcak iklimlerde yetişen ve ekiminden hasadına kadar yaklaşık 5-6 aylık bir büyüme döngüsü bulunan pamuk bitkisi, tohumla çoğaltılıyor ve çimlenme süreci toprağın sıcaklık ve nem durumuna bağlı olarak değişkenlik gösteriyor. Global ısınmanın bu parametreler üzerindeki tesirleri pamuk üretim alanlarında, üretimde ve randımanda değişimleri gündeme getiriyor.
AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Doğanlar, aşırı yağışı sevmeyen pamuğun sıcak ve nemli iklim şartlarında fakat hafif asidik topraklarda yetiştirilmeye uygun bir bitki olduğunu tabir etti.
Dünyadaki en büyük pamuk üreticisi birinci 6 ülkenin Çin, Hindistan, ABD, Pakistan, Brezilya ve Özbekistan olduğunu aktaran Doğanlar, 7’nci sırada yer alan Türkiye’nin birinci sıralardaki ülkelerle karşılaştırıldığında daha küçük bir üretime sahip olduğunu ancak dünya pamuk piyasasında değerli bir oyuncu olmayı sürdürdüğünü kaydetti.
Doğanlar, dünya genelinde pamuk ekim alanı büyüklüğünde 11’inci sırada yer alan Türkiye’nin ünite alan başına lif pamuk randımanında 5’inci, pamuk tüketiminde ve ithalatında ise 4’üncü sırada yer alarak değerli bir pozisyona ulaştığının altını çizerek, pamuk üretiminde en büyük hisseye sahip ilin yüzde 42 ile Şanlıurfa olduğu, akabinde yüzde 14,4 ile Diyarbakır, yüzde 11,6 ile Aydın, yüzde 8,8 ile Hatay, yüzde 5,5 ile İzmir ve yüzde 4,1 ile Adana’nın geldiği bilgisini verdi.
Pamuğu su muhtaçlığı yüksek bir bitki olarak nitelendiren Doğanlar, şöyle konuştu:
“Pamuk yetiştirilirken kullanılan su ölçüsü, bitkiye gereksinim duyulan yağmur suyu (yeşil su) ve yer altı akışlarının (mavi su) toplamı olarak düşünülmelidir. Pamuk üretiminde yaklaşık 3,68 milyar metreküp mavi su kullanılıyor. Pamuk bitkisinin ünite yeşil ve mavi su ayak izi ise tonda 205 metreküp ile 1641 metreküp ortasında değişiyor. Bilhassa kurak bölgelerde pamuk yetiştiriciliği, su kaynaklarının sürdürülebilirliği üzerinde olumsuz bir tesire sahip.”
“İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ RANDIMAN VE KALİTE KAYIPLARINA YOL AÇTI”
Prof. Dr. Doğanlar, iklim değişikliğinin pamuk üretimini sıcaklık artışları, su kaynaklarının azalması ve kuraklık, çok sıcaklık yahut soğukluk üzere çok hava olayları vasıtasıyla etkilediğini anlatarak, yüksek sıcaklıkların randımanı azalttığını, su kıtlığının sulama gereksinimlerini artırdığını, ayrıyeten değişen iklim şartlarının hastalık ve zararlıların olumsuz tesirlerini çoğaltarak üretim sürecini olumsuz etkilediğini vurguladı.
Doğanlar, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Aşırı yağışlar yahut kuraklık yani sistemsiz yağış dağılımı, yapılan birinci ekimlerin bozulmasına ve tekrar ekim yapılmasına yol açtı. Üretim döneminin kısalması randımanın de azalmasına sebep oldu. Üretim döneminde yaşanan çok sıcak hava dalgaları bilhassa pamuk bitkisini taraklanma, çiçeklenme, koza oluşumu üzere kritik büyüme periyotlarında gerilime soktu. Bu faktörlerin tamamı pamuk bitkisinin randıman ve lif kalitesinde azalmalar meydana getirdi. Sonuç olarak, iklim değişikliği son 5 yılda Türkiye’de pamuk üretiminde randıman ve kalite kayıplarına yol açtı. Bölgesel farklılıklar göstermekle birlikte, genel olarak ünite alandan alınan eser ölçüsü ve karlılık azaldı.”
“ARTAN SICAKLIKLAR, KURAKLIK VE SU KITLIĞI ÜRETİMİN ÖNÜNDEKİ RİSKLER”
Türkiye’deki en değerli pamuk üretim alanlarının Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde bulunduğunu lakin artan sıcaklıklar, kuraklık ve su kıtlığı nedeniyle bu bölgelerde pamuk yetiştiriciliğinin büyük risk altında olduğunu kaydeden Doğanlar, iklim değişikliği senaryolarına nazaran Türkiye’nin pamuk üretim alanlarının gelecekte değerli ölçüde değişmesinin beklendiğine dikkati çekti.
Doğanlar, şunları kaydetti:
“Ege Bölgesi’ndeki pamuk üretim alanları, ısınmanın tesiriyle Ege’nin kuzey kısımlarına gerçek kayabilir. Fakat buralarda da sıcaklık artışı ve yağış rejimindeki değişiklikler nedeniyle, verimlilik ve üretim ölçülerinde azalmalar olabilir. İklim değişikliği senaryolarına nazaran, Türkiye’nin kuzeybatı bölgelerinde yani Marmara ve Karadeniz kıyılarında da pamuk yetiştiriciliği imkanları artabilir yani sıcaklık artışları nedeniyle gelecekte bu bölgeler pamuk tarımına daha uygun hale gelebilir. Fakat buralarda da çok yağışlar, sel riski üzere yeni zorluklar ortaya çıkacaktır. Sonuç olarak, iklim değişikliğinin tesirleri nedeniyle 2050’li yıllarda Türkiye’nin pamuk üretim haritasının değerli ölçüde değişmesi bekleniyor. Mevcut üretim alanlarının daralması, yeni alanların ön plana çıkması öngörülüyor. Lakin iklim değişikliğinin gidişatına nazaran kimi bölgelerde pamuk tarımının büsbütün olanaksız hale gelme ihtimali de var.”
“KURAKLIĞA GÜÇLÜ İKİ PAMUK ÇEŞİDİ GELİŞTİRDİK”
Türkiye’nin iklim değişikliğinden en az formda etkilenmesi için Dr. Volkan Sezener ve Ceng Peynircioğlu ile çalışmalar yürüttüklerinden bahseden Doğanlar, bu kapsamda yaptıkları araştırmaların olumlu sonuçlar vermeye başladığını lisana getirdi.
Doğanlar, “Türkiye’de birinci kere GDO teknolojisi kullanılmadan kuraklığa sağlam iki pamuk çeşidi geliştirdik. Bu çeşitlerimize Sasha ve Sahra 09 isimlerini verdik. Projelerin daha tesirli sonuçlar vermesi hedefiyle farklı disiplinlerden uzmanlarla işbirliği yapıyoruz.” diye konuştu.
Pamuk üretiminde kullanılan fosil yakıtlar ve kimyasal gübrenin karbon salımını artırabileceği ikazında bulunan Doğanlar, üretimden kaynaklı çevresel tesirlerin azaltılması ve iklim değişikliğinin pamuk üretimini olumsuz etkilememesi için sürdürülebilir tarım uygulamalarının benimsenmesi, yenilenebilir güç kaynaklarının kullanımının artırılması ve fosil yakıtların azaltılması tavsiyelerini paylaştı.
