Batı’nın Çin’in İpek Demiryolu Üzerindeki İkilemi

Hatırlanacağı üzere Çin-Kırgızistan-Özbekistan (CKU) Demiryolu inşaatının başlaması münasebetiyle 27 Aralık’ta resmi bir merasim düzenlendi.Törene Pekin ve Orta Asya ülkelerinden üst seviye yetkililer de katıldı.

Yılda 10-12 milyon ton yük taşıyacak formda tasarlanan kelam konusu çizgi Kaşgar’ı, Özbekistan’daki Andican’a bağlayacak ve Kırgızistan dağlarından geçerek yaklaşık 486 km boyunca uzanacak.

Miadını dolduran Doğu Ortaklığı’nın yerini Trans-Hazar Paydaşlığı alacak

AVRUPA İLE ORTA DOĞU BİRBİRİNE BAĞLANACAK

Her iki ülkeye de Çin’e direkt ilişki sağlayarak Kazakistan üzerinden geçen rotalara olan mevcut bağımlılıklarını ortadan kaldıracak ve tıpkı vakitte Avrupa ve Orta Doğu ile ticareti artırma fırsatı sunacak.

Pekin hükümeti, demiryolunu Avrupa’ya ihracatı artırmanın ve Orta Asya hammaddeleri ile tarım eserlerinin ithalatını hızlandırmanın bir yolu olarak görüyor.

Demiryolu, Çin’in Anaklia’da derin bir liman inşa ettiği Gürcistan’ın Karadeniz kıyısı üzerinden Orta Asya ülkelerini Hazar Denizi ve Avrupa Birliği’ne bağlayacağı için Orta Asya ülkelerinin global pazarlara erişimi de artacak.

Rusya, Avrasya’da çözülüyor. Avrasya Projesi’nin sonu mu geldi?

CKU, birinci olarak Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra gündeme geldi ve vakit zaman yapılan tartışmalara karşın Kırgızistan’da süregelen istikrarsızlık ve Rusya’nın kendi topraklarını bypass eden büyük bir altyapı projesine karşı çıkması nedeniyle o vakitten beri ıskartaya çekildi. Kırgızistan’ın projenin 322 km’lik kısmı için finansman bulamaması da bir başka kıymetli engeldi.

Mayıs 2024’te Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov’un çalışmaların o yıl içinde başlayacağını söylemesiyle işler önemli manada değişmeye başladı. Haziran ayında üç ülke bir finansman planı ve %51’i Çin’in denetiminde, geri kalanı Kırgızistan ve Özbekistan ortasında eşit olarak bölünmüş ortak bir şirket kurulması konusunda anlaştı.

Çin-Kırgızistan-Özbekistan Demiryolu inşaatı Ekim’de başlıyor

2022’DE DEĞİŞEN DENGELER

Çin hükümeti, öngörülen 4.7 milyar dolarlık inşaat maliyetinin yarısını karşılamak için 2.35 milyar dolarlık düşük faizli kredi kelamı verdi ve bakiyenin 1.2 milyar dolarını sağlamayı kabul ederken, Kırgızistan ve Özbekistan’ın her biri yaklaşık 573 milyon dolardan sorumlu olacak.

Rusya’nın memleketler arası bir parya olarak statüsü, proje üzerinde çalışmaya başlama kararında kilit bir faktördü. Ukrayna’nın geniş çaplı işgali ve akabinde gelen Batı yaptırımları, nakliye şirketlerini Rusya’dan uzak duracak alternatifler aramaya sevk etti.

On yıllar boyunca Çin ve AB ortasındaki ticaret için uygun bir kanal sağlamıştı, lakin Şubat 2022’den sonra öteki sağlam rotalara duyulan muhtaçlık açıktı. Kızıldeniz ve öteki alternatifler konusunda artan tasalar de bu arayışı daha acil hale getirdi.

Trans-Hazar’da taşınan yük ölçüsü 4,1 Milyon tona ulaştı

Maliyetler ve transit sürelerdeki potansiyel azalma konusundaki tantanaya karşın, demiryolunun faaliyete geçmesi birkaç yıl alacak. Büyük inşaat çalışmaları lakin bu yıl içinde başlayacak ve kaç istasyon, köprü ve tünel inşa edilmesi gerektiğine dair farklı varsayımlar var.

Çin’in projeyi gerçekleştirip gerçekleştirmeyeceği, hatta olan bağlılığının ve Batı’ya uzanan “Orta Koridor” vizyonunun bir göstergesi olacaktır.

Afganistan İran Irak ve Türkiye Avrupa’ya bağlanıyor: Khaf-Herat Demiryolu Projesi imzalandı

Kremlin’in tüm bunların gerçek manası hakkındaki dehşetleri anlaşılabilir. Şayet hayata geçirilirse, CKU demiryolu, Çin’in büyüyen ikili ticaret, yatırım ve güvenlik işbirliği nedeniyle uzun müddettir üzerinde durduğu bir bölge olan Orta Asya’daki ilişkiyi dönüştürecek. Yeni sınır Çin’in Doğu-Batı irtibatına yönelik eforlarına daha fazla ivme kazandıracak.

Endişeleri ne olursa olsun, Rusya’nın projeye karşı koymak ya da manalı bir alternatif önermek için yapabileceği çok az şey var. Moskova’nın Ukrayna’daki savaşla meşgul olması, savaşla ilgili Çin mallarına muhtaçlık duyması ve Suriyeli müttefikini koruyamaması nedeniyle yakın vakitte jeopolitik statü kaybetmesi, Pekin ile olan yakın bağlarını tehlikeye atamayacağı manasına geliyor.

İmzalar atıldı: Trans-Afgan Koridoru inşa ediliyor

KAZAKİSTAN’IN RAHATSIZLIĞI VE AB’NİN ENDİŞELERİ

Elbetteki bütün Orta Asya ülkeleri bu projeden şad değil. Örneğin kendisini Doğu-Batı ticareti için kilit bir merkez olarak konumlandıran Kazakistan, kelam konusu sınır ile bu rolünün azalacağı derdi hakim. Astana’nın Ocak ayında kendi geniş demiryolu ağını yenileyeceğini ve buna eklemeler yapacağını açıklaması muhtemelen tesadüf değil.

Proje hayata geçerse, AB ve ABD daha açık bir Orta Asya’dan faydalanmayı bekleyebilir. Ne de olsa bölgeyi Rus tesirinden kurtarmak 1990’lardan bu yana değerli bir jeopolitik amaçtı.

Ancak değişimin itici gücü, Rusya’dan çok daha güçlü olan ve hem Brüksel hem de Washington tarafından giderek daha fazla tehdit olarak görülen Çin oluşturuyor.

Miadını dolduran Doğu Ortaklığı’nın yerini Trans-Hazar Paydaşlığı alacak