Yaşlanma bulaşıcı mı? Uzmanlar ve bilim bakın ne diyor
Bilim dünyası, yaşlanmanın sırf genetik ya da ferdi bir süreç olmadığına dair çarpıcı bir keşfe imza attı. Yeni bir memleketler arası araştırma, yaşlanmanın toplumsal ve çevresel faktörler aracılığıyla “bulaşıcı” bir biçimde yayılabileceğini öne sürdü. Bu bulgu, yaşlanmayı yavaşlatma ve sağlıklı hayat mühletini uzatma konusunda ihtilal niteliğinde yaklaşımlar geliştirme potansiyeli taşıyor.
Nature Medicine’de yayımlanan ve dünyanın dört bir yanından bilim insanlarının katıldığı bir çalışma, yaşlanmanın çevresel ve toplumsal şartlarla direkt irtibatlı olduğunu ortaya koydu.
Araştırma, 40 farklı ülkedeki bireylerin biyolojik yaşlarını inceleyerek, yaşlanmanın suratının sırf genetik faktörlere değil, birebir vakitte toplumsal etraf, gerilim ve ömür şartlarına bağlı olduğunu gösterdi.
Columbia Üniversitesi’nden epidemiyolog Dr. Eileen Crimmins, “Yaşlanma, ferdi bir süreç olmaktan çok, çevresel ve toplumsal bir ağ içinde şekilleniyor. Komşularınızın, arkadaşlarınızın yahut toplumunuzun hayat stili, sizin biyolojik yaşınızı direkt etkileyebilir” dedi.
BİYODAVRANIŞSAL FARK: YENİ BİR ÖLÇÜT
Araştırmacılar, yaşlanmanın suratını ölçmek için “biyodavranışsal fark” isimli yeni bir gösterge geliştirdi. Bu gösterge, bir kişinin kronolojik yaşı ile sıhhat durumu ortasındaki farkı tahlil ediyor.
Örneğin, 50 yaşındaki bir bireyin sıhhat göstergeleri 60 yaşındaki biriyle eşleşiyorsa, bu kişi biyolojik olarak 10 yıl daha yaşlı kabul edildi.
Çalışma, bilhassa gerilim, gelir adaletsizliği ve çevresel kirlilik üzere faktörlerin bu farkı artırdığını ortaya koydu. Mısır ve Güney Afrika üzere sosyo-ekonomik problemlerin ağır olduğu ülkelerde biyolojik yaşlanma suratının daha yüksek olduğu gözlemlenirken, Batı Avrupa’daki demokratik ve eğitim düzeyi yüksek ülkelerde bu suratın daha düşük olduğu belirlendi.
Stanford Üniversitesi’nden genetik profesörü Dr. Michael Snyder, “Yaşlanma, sanıldığı üzere doğrusal bir süreç değil. Çevresel ve toplumsal tesirler, bedenimizdeki moleküler değişimleri tetikleyerek yaşlanmayı hızlandırabilir. Bu, adeta bir domino tesiri üzere çalışıyor” dedi. Snyder, bilhassa 44 ve 60 yaşlarında bedende besbelli moleküler değişimlerin yaşandığını, bu devirlerde çevresel faktörlerin tesirinin daha da kritik olduğunu belirtti.
KRONİK İLTİHAP VE ÇAĞDAŞ ÖMRÜN ROLÜ
Nature Aging’de yayımlanan bir diğer çalışma, çağdaş hayat usulünün yaşlanmayı hızlandıran kronik iltihabın ana nedeni olabileceğini ortaya koydu.
Araştırmaya nazaran, klâsik toplumlarda kronik iltihap oranları epeyce düşükken, kentleşmiş ve gerilimli hayat şartlarına sahip toplumlarda bu oranlar alarm verici düzeylere ulaşıyor.
Londra Üniversitesi’nden biyolog Dr. Thomas Kirkwood, “Modern hayat, daima gerilim ve berbat beslenme alışkanlıklarıyla iltihaplanmayı tetikliyor. Bu da hücrelerimizde biriken hasarı artırarak yaşlanmayı bulaşıcı bir süreç üzere yayıyor” dedi.
SAĞLIKLI YAŞLANMA İÇİN YENİ UFUKLAR
Uzmanlar, bu bulguların sağlıklı yaşlanma stratejilerini yine şekillendirebileceğini düşünüyor.
Dr. Crimmins, “Eğer çevresel ve toplumsal faktörler yaşlanmayı bu kadar etkiliyorsa, o vakit toplumu daha sağlıklı bir yapıya kavuşturarak yaşlanma sürecini yavaşlatabiliriz” dedi.
Örneğin, daha uygun etraf siyasetleri, gerilim idaresi programları ve toplumsal dayanışma projeleri, biyolojik yaşlanmayı yavaşlatmada tesirli olabilir. Snyder ise ferdî tedbirlerin kıymetine vurgu yaparak, “40’lı yaşlarda kolesterolü düşürmek için statin kullanımı yahut 60’lı yaşlarda bağışıklık sistemini desteklemek için daha fazla su içmek üzere kolay adımlar bile büyük fark oluşturabilir” diye ekledi.
GELECEK ARAŞTIRMALAR NE VAAT EDİYOR?
Bilim insanları, bu keşfin yalnızca başlangıç olduğunu belirtti. Önümüzdeki 10-20 yıl içinde, biyolojik yaşı genç kalan bireylerin ömür alışkanlıkları ve çevresel şartları daha detaylı bir biçimde incelenecek. Araştırmacılar, bilhassa kuşaklararası dayanışmanın ve faal yaşlanma siyasetlerinin bu süreçte değerli bir rol oynayabileceğini düşünüyor.
Sosyolog Dr. Ahmed Hamza Alpay, “Kuşaklararası dayanışma, bireylerin toplumsal bağlarını güçlendirerek yaşlanmanın olumsuz tesirlerini azaltabilir. Toplum olarak yaşlıları destekleyen bir yapı oluşturmalıyız” dedi. Bu çarpıcı keşif, yaşlanmanın sırf ferdi bir süreç olmadığını, birebir vakitte etrafımızdaki insanların ve şartların da biyolojik saatimizi etkilediğini gösterdi.
Bilim dünyası, bu bulguların ışığında sağlıklı ve uzun bir hayatın sırlarını çözmek için yeni bir yarışa başlamış durumda. Yaşlanma, tahminen de sandığımızdan çok daha “bulaşıcı” bir süreç olabilir. Lakin bu, tıpkı vakitte daha sağlıklı bir toplum yaratma fırsatını da beraberinde getirdi.
