Vatandaş geçim derdiyle boğuşuyor! Saray harcamada rekor kırıyor
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in göreve başladıktan sonra birincisini 2023 Temmuz ayında yayınladığı tasarruf genelgesi, 2024 ve 2025 bütçelerinde de tekrar yürürlüğe konulmasına rağmen, bütçe gerçekleşme sayıları kamu kurumlarının ve kamu yöneticilerinin genelgeyi umursamadığını, genelge kapsamındaki harcama kalemlerinde yüzde 60’tan yüzde 280’e kadar varan artışlar olduğunu gösterdi.
Üyelerinin 6’sı direkt Cumhurbaşkanı tarafından atanan 11 üyeli KİHH’ne başvurmayacaklarını açıklayan AKP eğilimli Memur-Sen ve MHP çizgisindeki Türkiye Kamu-Sen son anda karar değiştirerek heyete üye ismi bildirdi. Birleşik Kamu-İş ise hakem konseyine üye bildirmeyi reddetti. Şurada kamu çalışanları ismine imza yetkisi en çok üyeye sahip olan Memur-Sen’in. Konseyin kararları kesin ve itiraz yolu kapalı. İktidar yüklü yapıya sahip KİHH’nin daha evvelki toplu kontratlardaki haline bakıldığında 2026-2027 8. Periyot Toplu Sözleşmesi’nin de iktidarın artırım teklifleri doğrultusunda sonuçlanması bekleniyor. 2012’den bu yana üç kere KİHH tarafından bağıtlanan kamu çalışanları toplu kontratlarının ikisinde şura hükümetin artırım teklifini motamot kabul ederken, yalnızca 2012’de hükümet teklifinde binde 5’lik ek bir artış yaptı. Son olarak 2023 yılındaki 7. Periyot Toplu Kontrat müzakereleri uzlaşmazlıkla sonuçlanınca KİHH’ye gitti ve şura iktidarın 2024 için yüzde 15+10, 2025 içinse yüzde 6+5 oranındaki artırım teklifini motamot onayladı. Lakin uygulanan dezenflasyon programına karşın bu oranlar aşılınca memurlara enflasyon farkı verildi.
TASARRUF KAPSAMINDAKİ KAMU HARCAMALARINDA ARTIŞ MEMURA TEKLİF EDİLEN ARTIRIM ORANININ YÜZDE 28 KATI ARTTI
Sayıları 6,5 milyona varan memur ve memur emeklilerine teklif edilen düşük artırım oranlarının münasebeti; ‘bütçede kâfi kaynak olmaması, kamu harcamalarında tasarrufa gidilmesi, enflasyonla çaba için fiyat artışları sınırlanıp tüketim ve harcamaların kısılması’ olarak açıklanıyor. Lakin milyonlarca memur ve emekliden esirgenen bütçe imkanları ve kamu kaynakları Bakan Şimşek’in üç yıldır yayınladığı tasarruf genelgelerine karşın taşıttan toplumsal tesislere, kırtasiyeden haberleşmeye, bina ve taşıt kiralamadan, temsil ve ağırlamaya kadar tüm kalemlerde misliyle artmış durumda.
Kamunun mal ve hizmet alımlarında da tasarruf önlemlerine uyulmadığı üzere bütçe harcamaları şeffaf olmadığı için pek çok kalemde ‘sınıflandırmaya girmeyen transfer’ ismi altında yapılan harcamaların nereye yapıldığı, milyarların nereye akıtıldığı bilinmiyor. Aslında kapsamı epeyce hudutlu tutulan tasarruf genelgesinde kamunun taşıt alımı, tamiri ve kiralanması, bina alımı ve kiralanması, kırtasiye ve haberleşme, temsil ve ağırlama, lojman ve toplumsal tesis üzere harcama kalemlerinde ödeneklerin aşılmaması, tasarrufa gidilmesi öngörülüyor. Buna karşılık Şimşek’in genelgesinin kamu kurumları ve yöneticilerince ciddiye alınmadığı, harcamaların alabildiğine arttığı bütçe gerçekleşme sayılarına da yansıyor.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın temmuz ayı prestijiyle açıkladığı son bütçe gerçekleşme sayılarında tasarruf kapsamındaki harcama kalemlerinde geçen yılın temmuz ayına kıyasla fevkalâde artışlar kelam konusu. Temmuz 2024’te tasarruf kapsamındaki harcama kalemlerinin fiyatı 14 milyar lirayken bu yılın temmuzunda bu meblağ 4,1 milyar lira artışla 18,1 milyar liraya yükseldi. Geçen yıl 1,7 milyar lira olan taşıt sarfiyatları yüzde 280 artarak 3,7 milyara yükselirken, haberleşme sarfiyatları 1,8 milyardan yüzde 66 artışla 3 milyar liraya çıktı. Lojman ve toplumsal tesis harcamalarındaki artış bir yılda yüzde 120’ye ulaşırken, kamunun bina kiralama sarfiyatlarında de harikulâde artışlar kelam konusu. Temmuzda ‘sınıflandırmaya girmeyen transferler’ ismi altında nereye harcandığı bilinmeyen masrafların aylık meblağı 1 milyar liranın üzerine çıkarken pek çok kuruma ‘hazine yardımı’ ismi altında aktarılan milyarlar da tekrar ‘sınıflandırmaya girmeyen transfer’ başlığı altında gösteriliyor.
PERSONEL MASRAFI ENFLASYON KADAR ARTARKEN MİSYON ZİYANI, CARİ TRANSFER MASRAFLARI 3 TRİLYONU AŞTI
Diğer yandan Cumhurbaşkanlığı sisteminde bütçedeki ismi ‘görevlendirme gideri’ olarak değiştirilen ‘görev zararı’ başta olmak üzere, hazine yardımı, cari transfer kalemlerindeki harcamaların yedi aylık meblağının 2 trilyon 901 milyar liraya ulaşması bütçenin şeffaflık unsuru açısından soru işaretleri yaratan bir diğer sarfiyat kalemi. Tasarruf kapsamındaki harcama kalemlerinde görülen fevkalâde artışların yanı sıra bütçe ödeneklerinin bol kepçe harcandığı bir diğer sarfiyat kalemi kamunun mal ve hizmet alımları. Hazine ve Maliye Bakanlığının resmi bilgilerine nazaran temmuz sonu prestijiyle bu kalemdeki harcamaların yedi aylık fiyatı 500 milyar liraya yaklaştı.
Kamuda çalışan milyonlarca memur, emekçi, kontratlı işçi, süreksiz işçi vb. çalışanlara ödenen maaş, mesai, tazminat, ek ödenek vb. isimler altındaki ödemelerin toplam fiyatı temmuz sonunda 2 trilyon 69 milyar lira olurken, bu kalemde geçen yıla kıyasla gerçekleşen artış yüzde 35 ve mevcut enflasyonla başa baş seviyede. Bu da kamudaki emekçi ve memur fiyatlarına ayrılan kaynağın enflasyonla birebir seviyede arttığını, sav edildiği üzere fiyat ve maaş artırımlarının enflasyonu artırmadığı üzere bütçe üzerinde de fazla bir yük oluşturmadığını ortaya koyuyor. Temmuz sonunda yüzde 86 artışla 1,2 trilyon lirayı aşan yedi aylık faiz ödemesi, kamudaki milyonlarca memur, personel, kontratlı işçiye ödenen maaşların yüzde 50’sinden fazla. Münasebetiyle kamuda tüketim, israf ve şatafattan, kiralık lüks makam araçları, kiralık görkemli kamu binalarından ve trilyonlarca liralık faiz harcamasından tasarruf yerine memur maaşından tasarruf edilmesi, iktidarın tercih ve önceliklerini gösteriyor.
