Alzheimer için kritik açıklama: Riskini azaltmak mümkün!
Sağlık Bakanlığı’nın diyabet, hipertansiyon ve obezite üzere rahatsızlıklara yönelik tedbire ve farkındalık çalışmaları devam ederken, Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, bu kronik hastalıkların beklenenden çok daha kritik bir boyutu olduğunu söyledi.
Lancet Demans Tedbire, Müdahale ve Bakım Daimi Kurulu’nun raporuna dikkat çeken Demirtaş Tatlıdede, “Gündemdeki bu kronik hastalıklarla savaşımız yalnızca kalp ve damar sıhhatimizi değil, tıpkı vakitte beyin sıhhatimizi ve Alzheimer riskini direkt etkiliyor. Beynimizin düzgün çalışabilmesi için damar sıhhatimiz büyük ehemmiyet taşıyor. Diyabet, hipertansiyon, yüksek kolesterol (LDL), sigara kullanımı ve çok alkol tüketimini denetim altına alarak demans riskini yüzde 14 oranında azaltabiliyoruz” dedi.
Damar sıhhatimizi destekleyen tüm faktörler beyin sıhhatimiz açısından kıymetli hami tesirlere sahip olduğunu belirten Tatlıdede, beynimize dışarıdan ihtar akışını sağlayan kanallarımız olan görme ve duyma kayıplarının tedavisinin demans riskinde yüzde 9’luk epeyce kıymetli bir azalma sağladığını, izole olmamak, kaliteli toplumsallaşmayı artırmak, depresyon varsa tedavi ettirmenin ise bu riski yüzde 8 azalttığını vurguladı.
AKTİF BİR ÖMÜR, SAĞLIKLI BEYİN
Obeziteyi orta yaştan itibaren azaltmak ve haftada en az 150 dakika olacak halde tertipli antrenman öneren Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, fizikî aktivitenin beyin sıhhati için vazgeçilmez olduğunu belirtti. Hava kalitesinin de beyin sıhhatine tesirine dikkat çekerek, “Temiz hava solumak da beyin sıhhati için kritik, zira kirli havadaki kimi hususlar beyinde yangı dediğimiz iltihap gibisi bir tepkiye yol açabiliyor. Tıpkı vakitte beynimizi baş travmaları ve dışarıdan gelebilecek hasarlardan muhafazamız gerekiyor” dedi.
BEYNİNİZE YAPACAĞINIZ HER YATIRIM DEĞERLİ
Eğitim mühleti arttıkça demans riskinin azaldığını ve yetişkinlikte de zihinsel olarak faal kalmanın altını çizen Prof. Dr. Demirtaş Tatlıdede kelamlarına şöyle devam etti:
“Yeni bir lisan ya da müzik aleti öğrenmeye çalışmak, keyif aldığınız lakin zihninizi zorlayıcı aktivitelerde bulunmak hastalığın ortaya çıkmasını geciktirecektir. Beynimize yaptığımız bu yatırımlar, beyin işlevlerinin korunmasına ve hastalıkla daha uygun başa çıkılmasına yardımcı oluyor.”
YAPAY ZEKA, BEYNİ GELİŞTİRİR, YANLIŞ KULLANIM İSE TEMBELLEŞTİRİR
Teknoloji kullanan yaşlılarda bilişsel bozulma riskinin yüzde 42 daha düşük olduğunu gösteren çalışmalar olduğunu belirten Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede, yapay zekanın beyin yaşlanması üzerinde olumlu ve olumsuz tesirlerinin kullanım formuyla ilgili olduğunu söyledi. Yapay zeka tabanlı platformların kişisel gereksinimlere nazaran uyarlanabilmesi ve şahsileştirilmiş öğrenme tecrübesi sağlamasının verimli kullanma açısından değerli olduğunu vurgulayarak; her bireyin kendi suratına ve öğrenme biçimine ahenk sağlayan antrenmanlarla beyinde daha aktif manaya, öğrenme ve hatırlama ile bilişsel kazanımın artabileceğini vurguladı.
Bilişsel gerilemeyi erken kademede fark etmeyi amaçlayan dijital biyoteç çalışmalarının umut verici olduğuna dikkat çeken Demirtaş Tatlıdede, zihinsel sıhhat dayanağı hedefiyle kullanılan uygulamaların gerilimi azaltmaya, dikkati düzgünleştirmeye ve bilişsel dayanıklılığı artırmaya yardımcı olabileceğini belirterek, “Ancak olumsuz açıdan değerlendirdiğimizde beynimizi tembelleştirme riski olduğunu söyleyebiliriz. Zira GPS navigasyon sistemleri, tanımadığımız ortamlarda seyahatlerimize yardımcı olmakla birlikte uzun vadede mekânsal fonksiyonlar ve navigasyon hünerleriyle ilgili beyin bölgelerini etkileyebilir. ChatGPT üzere yapay zeka platformları uzun vadede bireyin bilgiyi kıymetlendirme, tahlil etme ve kendi fikir ve görüşlerini geliştirme yeteneğini sınırlayabilir” diye konuştu.
“BEYNİNİZİ GENÇ TUTMAK SİZİN ELİNİZDE’
Yaşlanma süreci herkeste birebir formda ilerlemediği üzere beynin âlâ yaş alması sağlamak ve yaşlanma sürecini kıymetli ölçüde yavaşlatmamın mümkün olduğunu söyleyen Prof. Dr. Aslı Demirtaş Tatlıdede şunları söyledi:
“Gerçekten çok düzgün yaşlanan, “süper yaşlı” dediğimiz bir küme var, bu şahıslar 80 yaşındayken beyinleri orta yaş düzeyinde işlev gösterirler. Harika yaşlıların yaşıtlarına kıyasla toplumsal alakalarının daha güçlü, meraklı, daima yeni şeyler öğrenen, fizikî olarak daha etkin ve gün içinde daha hareketli olduklarını görüyoruz. Bu faktörlere dikkat ederek beynin uygun yaş almasını sağlamak ve yaşlanma sürecini kıymetli ölçüde yavaşlatmak mümkün. Beyninizi genç tutmak sizin elinizde.”
