Azerbaycan’ın bir hüzün şarkısıdır “Ayrılık”

Röportaj Dr. Mayis Alizade/ Yeniçağ

Tebrizli baba ile Bakü’lü annenin evladı olarak İran`ın Azerbaycan bölgelerinin başşehri pozisyonundaki Tebriz kentinde doğdu. Müzik eğitimine Tebriz`de başlayıp Bakü`de sürdüren Sonay sanat çalışmalarını yaklaşık yirmi yıldan bu yana Ankara`da sürdürüyor.

Yeniçağ: Hayatta kendinizi en uygun söz edebileceğiniz alanın müzik olmasından kuşku duymayınca mı bu işin peşinden gittiniz? Yoksa elinizde olmadan baht mi alıp buralara kadar getirdi?

Sevda as Sonay: Birinci evvel sorularınızı yanıtlama fırsatı tanımanızdan ötürü size minnettarlığımı bildiriyorum. Mesleksel alanda hayatta yapılan birçok şeyin bahta bağlı olduğunu söylemek tahminen mümkün lakin, sanatın rastlantısal halde insan hayatına giremeyeceğini düşünüyorum. Gerçek sanat dünyaya geldiğinde sanatkarın içinde olmalı ve sanatsever bir ailede doğmuş bir insanın hayat yolunu o temelde çizmesi gerekmektedir. Şu ana kadar yaşadığım tüm külfetlere karşın bu benim yolumdur.

Yeniçağ: Müzik ve edebiyat, şiir, hikaye, roman, oyun Her birinin müzikte yeri başka, her birinde müziğin yeri başka. Görüşünüz?

Sevda As Sonay: Sözlerin yan yana gelmesinden sonra seslerin tekrarlanması da şiire ritim kazandırdığı için dizelerin uzunluğu kısalığıyla ortaya çıkan müzik, şiir ve şairlerin farklılığının göstergesidir. Bu farklılık hikaye, roman ve oyunlar için de geçerli bir durumdur. Her birinin müziği farklı olduğu üzere müzik de o örnekleri farklı bir hüviyete büründürüyor.

Yeniçağ: Sizi şimdiye kadar en çok etkilemiş şiir ve müzik örneklerinden birkaçının ismini söyler misiniz? Neden bu kadar etkilediğini biliyor musunuz?

Sevda As Sonay: Sanat dediğimizde birinci sırada müzik ve edebiyat geliyor. Benim müzik dünyamın çok geniş olduğunu söylememe müsaade verirseniz, çok sevinirim. Dünya müziğinde etkilendiğim bir dizi örneğin olmasına karşın niyetlerimi şekillendirerek beni müzik dünyasına götüren, öz müziğimiz diyebileceğim klasik Azerbaycan müzikleri ve bilhassa bu çeşitten bir dizi romans olmuştur. Şiire gelince; çocukluğumdan iç dünyama yakın bulup etkilendiğim birçok şiir örneği olmuştur, onların başında Azerbaycan`ın genç yaşında kurşuna dizilmiş ve mezarı da olmayan şairi Mikail Müşfik gelmektedir: onun şiirlerindeki ulusal şuur ile romantikliğin sentezi daima beni kendine çekmiş, Azerbaycan`da lisanlar ezberi olmuş “Yine o bağ(bahçe) olaydı” şiiri ve müziği hislerimi daima esir almıştır. Ayrıyeten Hüseyin Cavid’in “İblis” piyesinin yalnız felsefi içeriğinin yanı sıra romantik üslubundan da her vakit etkilenmişimdir. Onun şiirlerinin fikir üretimin genişlenmesinde büyük rolü vardır. Doğal ki benim için Nazım Hikmet’in de ayrıcalığı var:

İnsan, deniz olmadığı yerde,

Umut ismine, Martı olmalı.

Yeniçağ: Türkiye`de en çok sevilen müziklerden bir tanesi “Ayrılık” olup güftesi de bestesi İran Azerbaycanı Türklerine ilişkin. Bu müziğin hikayesini anlatmanızı rica edebilir miyiz?

Sevda As Sonay: Evet, “Ayrılık” bahtsız bir hayatın ve Azerbaycan Türklerinin yaşadığı hasretin müziğidir. Aras ırmağının iki yere (Kuzey ve Güney) parçaladığı Azerbaycan’ın bölünüşünün, kardeşin kardeşten başka düşüşünün trajedisini tabir ediyor. Bu şarkıyı tar üstadı bestekar Ali Selimi, şair Ferhat İbrahim’in şiirine bestelemiş ve müzik birinci kere bestekarın eşi Fatma Gannadi tarafından 1958 yılında Tahran radyosunda seslendirilmiştir. 1962 yılında Azerbaycan’ın ünlü sanatkarı Raşid Behbudov`un Tahran konseri sırasında Ali Selimi “Ayrılık” müziğini Behbudov’a armağan etmiştir. O vakitten beri bu müzik Raşid Behbudov’un ifasında dünyada tanınmıştır. Türkiye`de ise Zeki Müren`in bu yapıtı eksiksiz biçimde okuduğunu söylemezsem haksızlık etmiş olurum.

Yeniçağ: Uzun müddetten bu yana Türkiye`desiniz, burada sanatla haşır-neşirsiniz. Türkiye`yi tercih etme nedeniniz? ”Sanat” ve “Sanata yaklaşım” kavramları çerçevesinde neresi en önemli: İran mı, Azerbaycan mı, Türkiye mi?

Sevda As Sonay: Bir müzik öğretmeni ve ses sanatkarı olarak Türkiye’yi seçmemin birçok nedeni var.Bunların başında Türk olduğum için Türkiye’yi kendi vatanım olarak görmem geliyor. İsimlerini zikrettiğiniz üç ülkenin sanat durumu ve sanat anlayışı bir birinden farklıdır. Müzik sanatıyla ilgili konuşursak İran ihtilalinden sonra şu ana kadar tüm yasaklara karşın halk bu sanatı kendi uğraşlarıyla ayakta tutmaya çalışmıştır. Tüm yasaklara karşın bu alanda özel kurslarda yüzlerce öğrencinin müziğe olan önemli ilgisi takdire şayandır. Günümüz İranı`nda bayanların sahneye çıkma yasağının sürmesine karşın. Azerbaycan ise geçmişten beri müzik sanatı alanında bilim temelli eğitimi güçlü olan bir ülke ve müzik genelde halk içinde sevilip benimsenmektedir. Ne yazık ki Türkiye üzere bir ülkede müzik sanatının durumu pek iç açıcı değil ve bu sanat gün geçtikçe ciddiyetten uzaklaşmaktadır.

Yeniçağ: Ve nihayet kendinizi tanıtmanızı rica edebilir miyiz: bugüne kadar neler yaptınız, yolun neresindesiniz, bundan sonraki planlarınız?

Sevda As Sonay: İran Azerbaycanı`nın Tebriz kentinde sanatsever bir ailede doğdum. Babam Tebrizli, annem ise Bakü doğumludur. Çocukluktan beri fotoğraf yapmak, şiir yazmak ve müzik söylemek hayatımın en değerli modülü olmuştur. Müzik alanında şan ve piyano eğitimime Tebriz’de başlayıp, Bakü Konservatuvarında sürdürdüm. Ankara’ya geldikten sonra ise Devlet Opera ve Balesi’nde şan hocasıyla çalıştım. Türkiye’deki kültürel çalışmalarımın yanı sıra ses sanatkarı olarak Ankara ve İstanbul’da birçok sahnede yer aldım. Tebriz’den başlamak suretiyle Türkiye’de 18 yıldan bu yana müzik öğretmeni olarak mesleğime devam etmekteyim. Bu yolda çektiğim tüm zorluklara karşın kendimi çok keyifli hissediyorum ve sanatımla ilgili geleceğe umutlu gözlerle bakıyorum. Hayatımı derinleştiren, varlığımı barındıran sanatın her üç alanıyla daima sevincimi ve tasamı müziğin derin melodileriyle paylaştım. Fotoğrafların çeşitli boyalarıyla, göz açtığım Azerbaycan’ımın hoş tabiatı ilham kaynağım olmuştur. Şiirlerimin mısralarına yansıttığım hislerim hayatımın inişli-çıkışlı yollarında çaba ruhumu kelam dünyasına taşımış, çizgilere dizmişim, bunları kendi incilerim olarak gördüğüm üzere ömrümün fotoğraf fırçasıyla çizildiğine inancım tamdır.