Balinalarla yapay zekayla konuşmak
Okyanusların derinliklerinde, ispermeçet balinaları yüzyıllardır bilim insanlarını büyüleyen bir bağlantı sistemiyle konuşuyor. Bu devasa deniz memelilerinin çıkardığı “coda” ismi verilen ritmik tıklama sesleri, yalnızca bir irtibat aracı değil, tıpkı vakitte karmaşık bir lisanın yapı taşları olabilir.
Yapay zeka ve ses tahlili teknolojilerindeki son gelişmeler, bu gizemli lisanın şifresini çözme yolunda çığır açıyor.
Bilim insanları, ispermeçet balinalarının bağlantısının insan lisanına benzeri özellikler taşıdığını ve düşündüğümüzden çok daha karmaşık olduğunu ortaya koydu.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) ve Project CETI liderliğinde yürütülen bir araştırma, Karayip ülkesi Dominika açıklarında toplanan 8.719 ispermeçet balinası ses kaydını inceledi.
Makine tahsili algoritmalarıyla tahlil edilen bu datalar, balinaların “coda” seslerinin sadece 21 farklı örüntüden ibaret olmadığını, tam 156 farklı coda çeşidi içerdiğini gösterdi.
MIT’de bilgisayar bilimi uzmanı ve çalışmanın başyazarı Pratyusha Sharma, “Bu sesler, ritim, tempo, süsleme ve rubato üzere özelliklerle insan lisanına misal bir kombinatoryal yapı sergiliyor. Bu, balina bağlantısının yalnızca rastgele tıklamalar olmadığını, sistematik bir lisan yapısına sahip olduğunu gösteriyor” dedi.
Araştırmacılar, bu codaların balinalar ortasında toplumsal bağları güçlendirmek, avlanma stratejilerini koordine etmek ve hatta duygusal durumları tabir etmek için kullanıldığını düşünüyor.
Oregon Eyalet Üniversitesi’nden biyoakustik uzmanı Taylor Hersh, “Bu sesler, bir lisan kadar karmaşık olabilir ya da müziğe emsal bir fonksiyonla duygusal bir tesir yaratabilir. Şimdi tam manasını çözemedik, ancak bu, balinaların bağlantısının ne kadar varlıklı olduğunu gösteriyor” yorumunda bulundu.
YAPAY ZEKANIN ROLÜ VE GELECEK VİZYONU
Project CETI’nin biyoloji lideri Shane Gero, bu yana Dominika İspermeçet Balinası Projesi kapsamında balinaların toplumsal ve vokal davranışlarını inceledi.
Gero, “Yapay zeka, insan kulağının algılayamayacağı incelikleri ortaya çıkarıyor. Balinaların irtibatında, daha evvel fark etmediğimiz bir derinlik var” dedi.
Araştırmacılar, dört milyar coda kaydı toplama amacıyla, doğal lisan sürece (NLP) teknolojilerini kullanarak bu seslerin bağlamsal manalarını çözmeyi planladı.
Monterey Bay Aquarium Araştırma Enstitüsü’nden (MBARI) okyanus bilimci Dr. John Ryan, düşük frekanslı ses dalgalarının balinalar için bir cins “sosyal ağ” oluşturduğunu belirtti. Ryan, “Hidrofon ağlarını genişletip yapay zeka ile tahlilleri derinleştirdiğimizde, balinaların küme içi uyumundan avlanma stratejilerine kadar birçok sırrı çözebiliriz” dedi.
Bu keşifler, yalnızca bilimsel bir merakın ötesinde, balinaların korunması için de kritik bir kıymete sahip. İspermeçet balinaları, 19. ve 20. yüzyıldaki ağır avcılık nedeniyle “savunmasız” olarak sınıflandırıldı.
Günümüzde ise iklim değişikliği, artan okyanus gürültüsü ve gemilerin çarpması üzere tehditlerle karşı karşıyalar.
New York Kent Üniversitesi’nden hayvan davranış bilimcisi Diana Reiss, “Balinaların bağlantısını anlamak, onların davranışlarını ve muhtaçlıklarını daha yeterli kavramamızı sağlayacak. Bu, müdafaa stratejilerini daha tesirli hale getirebilir” dedi.
İngiltere’den deniz biyoloğu Dr. Rhonda Patrick, balinaların seslerinin kuşaktan nesile aktarılabilen bir “kültürel miras” olduğunu vurgulayarak, “Farklı popülasyonların kendine has aksanları var. Bu, balinaların sadece biyolojik değil, kültürel bir çeşitliliğe de sahip olduğunu gösteriyor” dedi.
Ancak, insan kaynaklı okyanus gürültüsünün bu irtibatı bozabileceği ikazında bulundu.
OKYANUSUN MÜZİĞİ ÇÖZÜLÜYOR
Yapay zeka dayanaklı bu çalışmalar, balinaların yalnızca okyanusların sessiz devleri olmadığını, tıpkı vakitte karmaşık bir irtibat ağına sahip toplumsal canlılar olduğunu kanıtladı.
Exeter Üniversitesi’nden deniz bilimci Kirsten Young, ispermeçet balinalarının toplumsal davranışlarını şöyle tanım etti:
“Derin sularda, kilometrelerce alanda birbirlerini çevreliyor, daima tık tık sesleriyle konuşuyorlar. Gün sonunda yüzeyde bir ortaya gelip sosyalleşiyorlar. Bu, adeta bir aile toplantısı üzere.”
Bilim insanları, balinaların lisanını çözmenin, sadece deniz ekosistemlerini anlamakla kalmayıp, insan dışı zeki ömür formlarıyla irtibat kurma yolunda bir model oluşturabileceğini düşüntü.
SETI Enstitüsü’nden Dr. Fred Sharpe, kambur balinalarla yapılan bir deneyde, bir balinanın insan kaynaklı bir davete cevap verdiğini hatırlatarak, “Bu, çeşitler ortası irtibatın birinci adımı olabilir. Balinalar, dünya dışı hayatla bağlantı kurma çalışmalarına bile ilham verebilir” dedi.
Okyanusların derinliklerinde yankılanan bu tıklamalar, yapay zekanın gücüyle birleştiğinde, balinaların gizemli dünyasını aydınlattı.
Bilim, her bir coda ile insanlık ve tabiat ortasındaki bağı biraz daha güçlendirdi.
