İnançların kökeni ve insanların bu çeşit hurafelere neden inandıkları, ruhsal, kültürel ve tarihi faktörlere dayanır. Batıl inançlar ve hurafeler, insanların bilinmeyenle başa çıkma, denetim arayışı ve güvenlik gereksinimleri üzere ruhsal motivasyonlarla şekillenir.
BATIL İNANÇLARIN KÖKENİ: TARİHİ VE KÜLTÜREL TEMELLER
Batıl inançların kökeni, binlerce yıl öncesine, antik uygarlıklara kadar uzanır. Beşerler tarih boyunca, bilinçaltındaki dehşetleri ve denetim edemedikleri tabiat olaylarını anlamak için çeşitli ritüellere ve inançlara yönelmişlerdi. Antik Yunan ve Roma’dan Orta Çağ’a kadar, batıl inançlar toplumların günlük ömrünün bir kesimiydi. Örneğin, Orta Çağ’da beşerler, kara kedilerin uğursuz olduğuna inanarak onları öldürme eğilimindeydiler.
Psikolog ve batıl inançlar üzerine araştırmalar yapan bilim insanı Prof. Dr. Richard Wiseman, “Batıl inançlar, insanların bilinçaltındaki dehşet ve meçhullüğü yönetme uğraşlarından doğar. Beşerler, bilhassa denetim edemedikleri durumlarla karşılaştıklarında, talihlerini artırmak ya da makûs güçlerden korunmak emeliyle batıl inançlara sarılırlar” dedi.
BATIL İNANÇLARIN RUHSAL TEMELLERİ: BEYNİMİZİN YANILGILARI
Batıl inançların gerisinde yatan ruhsal faktörler, insanların dünyayı anlamlandırma ve güvenlik duygusu oluşturma uğraşlarına dayanır.
Dr. Karen M. Horney, psikoterapist ve batıl inançlar üzerine yazdığı kitaplarda, insanların bilinçaltında dehşet ve belirsizlikle başa çıkmak için bu cins inançlara yöneldiğini belirtir. “Beynimiz, karmaşık ve meçhul dünyada rahatlatıcı, basitçe anlaşılır açıklamalar arar. Batıl inançlar, bu açıklamaları sunarak, şahıslara bir güvenlik hissi sağlar” dedi.
İnsan beyninin bir çeşit “yapay zeka” üzere çalıştığını ve dünyayı daima olarak anlamlandırmaya çalıştığını belirten Dr. Andrew Newberg, nörolog ve batıl inançlar üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan bir uzman, “Beynimiz, belirsizlikle başa çıkmak için mantıksız ilişkiler kurabilir. Örneğin, bir olayı öteki bir olayla ilişkilendirmek ve her iki olayın birbiriyle ilişkili olduğunu düşünmek, batıl inançların temelini oluşturur” diye açıkladı.
BATIL İNANÇLARIN KOZMİK ÖZELLİKLERİ: KÜLTÜRLER ORTASINDAKİ BENZERLİKLER
Batıl inançlar, dünya genelinde farklı kültürlerde benzeri biçimlerde ortaya çıkar. Örneğin, Çin’de 4 sayısının uğursuz kabul edilmesinin nedeni, bu sayının Çincede “ölüm” sözüyle misal bir sesle söylem edilmesidir. Emsal formda, Batı kültürlerinde kara kedilerin uğursuzluk getirdiğine inanılırken, birtakım Asya kültürlerinde bu kediler talih getirdiği kabul edilir.
Psikoloji ve davranışsal iktisat alanında uzmanlaşmış bilim insanı Dr. Michael Shermer, “Batıl inançlar, kültürler ortasında benzeri ruhsal süreçlerin tesiriyle şekillenir. Beşerler, bilinmeyen ve korkutucu olaylarla karşılaştıklarında misal biçimde reaksiyon verirler” dedi.
BATIL İNANÇLARIN TOPLUMDAKİ ROLÜ VE ETKİLERİ
Batıl inançlar, toplumları şekillendiren değerli bir faktör. Toplumların inanç sistemleri ve ritüelleri, bireylerin toplumsal ahenklerini ve günlük hayatlarını tesirler. Lakin, batıl inançların çoka kaçması, bireylerin gerçek dünyadan kopmalarına ve mantıksız kararlar almalarına yol açabilir.
Psikolog ve toplumsal ilgiler üzerine araştırmalar yapan uzman, Dr. Julianne Holt-Lunstad, “Batıl inançlar, toplumsal bağları güçlendirebilir, lakin birebir vakitte bireylerin mantıklı düşünme maharetlerini engelleyebilir” dedi.
Batıl inançların toplumsal ömür üzerindeki tesiri, bazen ziyanlı sonuçlar doğurabilir. Örneğin, kimi batıl inançlar, sıhhatle ilgili yanlış bilgilere yol açarak, tedavi edilmesi gereken hastalıkların göz gerisi edilmesine neden olabilir.
Psikolog ve batıl inançlar üzerine yazdığı kitaplarla tanınan akademisyen Dr. Susan Blackmore, “Batıl inançların bir öbür tehlikesi, bireylerin bilimsel bilgi ve mantıklı düşünme yerine, yanlış inançlara dayalı kararlar almalarıdır” halinde ihtarda bulundu.
BATIL İNANÇLARLA UĞRAŞ: BİLİMSEL BİLİNÇLENME VE EĞİTİM
Batıl inançlarla uğraş etmenin en tesirli yolu, bilimsel bilinçlenmeyi artırmak ve eğitimi teşvik etmek olduğunun altı çizildi.
Prof. Dr. Richard Wiseman, “Eğitim, batıl inançların tesirini azaltmak için en güçlü araçtır. Beşerler mantıklı düşünmeye ve gerçek bilgiye dayalı kararlar almaya teşvik edilmelidir” dedi.