Dünya devi markada sektörü sarsan gelişme! Yüzlerce işten çıkarma yapılacak
Johannesburg – Güney Afrika Dayanışma Sendikası (Solidarity Union), Ford Motor’un Güney Afrika ünitesinin, mevcut ve gelecekteki pazar taleplerini karşılayacak formda üretim kapasitesini optimize etmek maksadıyla 470’den fazla çalışanı işten çıkarmayı planladığını duyurdu. Bu gelişme, Güney Afrika otomotiv dalının uzun müddettir karşı karşıya olduğu yapısal zorlukları bir defa daha gün yüzüne çıkardı. Düşük iç talep, ithalat baskısı, yetersiz mahallî içerik oranı ve ABD’nin uyguladığı %30’luk gümrük tarifeleri, dalda son iki yılda 12 şirketin kapanmasına ve 4.000’den fazla iş kaybına yol açtı. Ford’un atağı, yalnızca lokal bir ahenk değil, global tedarik zincirlerinin kırılganlığını da yansıtan bir ihtar niteliğinde.
Ford Motor Company of Southern Africa (FMCSA), Pretoria’daki Silverton araç montaj fabrikasında 391 operatör konumu, Gqeberha’daki Struandale motor fabrikasında 73 iş ve 10 idari rolü kapsayan işten çıkarmaları resmi bir bildirimle sendikaya iletti.
Otomobil devi yüz binlerce aracını geri çağırdı. Modelleri açıklandı
Şirketin açıklamasında, “Bu değişiklikler, üretimimizi optimize etmek ve değişen piyasa taleplerine karşılık vermek için devam eden uğraşlarımızın bir parçasıdır” denildi. 2024’te Ford Güney Afrika, 32.765 araç satarak bir evvelki yıla nazaran %6,4’lük artış sağladı ve Ranger modelinin güçlü performansı ile global ihracatta %15,7’lik büyüme kaydetti. Lakin, bu muvaffakiyet, dalın genel gerilemesini önleyemedi. Lokal araç satışları 515.850 üniteye geriledi ve Güney Afrika Otomotiv Masterplan 2035 gayesi olan 784.509’un çok altında kaldı.
56 yıllık dev restoran zinciri batıyor. İflas bayrağını çekti
“DAHA FAZLA İŞTEN ÇIKARMA KAÇINILMAZ”
Sendika yetkilisi Willie Venter, “Ekonomik baskılar, memleketler arası siyasi belirsizlikler ve hükümetin elverişsiz siyasetleri, sanayiyi giderek daha az rekabetçi hale getiriyor. Ford üzere bir otomotiv devi bu kadar radikal adımlar atınca, tüm bölüme bir ikazdır. Şartlar süratle iyileşmezse, daha fazla işten çıkarma kaçınılmaz” dedi.
Venter’ın görüşleri, daldaki genel paniği yansıttı; çünkü Güney Afrika otomotiv sanayisi direkt 115.000 bireye istihdam sağlarken, bileşen üretiminde 80.000’den fazla personel çalışıyor. Son iki yılda yaşanan 4.000 iş kaybı, ithalatın %64’lük hissesi ve mahallî içerik oranının %39’da tıkanmasıyla birleşince, işsizlik oranını %33,2’ye çıkararak dünyanın en yüksek düzeylerinden biri oldu.
Dev şirket borsadan çıkarıldı! Yatırımcılar şokta
Bilimsel araştırmalar, bu cins işten çıkarmaların Güney Afrika üzere gelişmekte olan ekonomilerde uzun vadeli yıkıcı tesirlere yol açtığını gösteriyor. University of Fort Hare’dan Prof. Fhulu H. Nekhwevha ve Dr. Bianca Ifeoma Chigbu’nun 2020’de yayımlanan çalışması “South Africa’s Auto Industry Highlights the Social and Employment Cost of Innovation”da, otomotiv kesimindeki otomasyon ve küçülmelerin, personellerin iş teminatını tehdit ederek toplumsal eşitsizliği derinleştirdiği vurgulandı. Araştırmacılar, montaj çizgilerinde robotik teknolojilerin kullanımının %20’lere ulaştığını, lakin bu yeniliklerin emekçi maharetlerini değersizleştirdiğini ve ailevi istikrarları bozduğunu belirtti. Benzeri formda, 2021’de Technology in Society mecmuasında yayımlanan bir makalede, otomotiv çalışanlarının %60’ından fazlasının Sanayi 4.0 teknolojileri karşısında iş kaybı korkusu yaşadığı ve tekrar maharet kazandırma programlarının yetersiz kaldığı söz edildi. Bu bulgular, Ford’un planladığı işten çıkarmaların, yalnızca ferdi değil, toplumsal seviyede yoksulluk ve marifet erozyonuna yol açabileceğini kanıtlıyor.
ALARM VERİCİ DURUM!
Yabancı uzmanlar da durumu alarm verici buluyor. ABD’li otomotiv analisti ve AInvest raporunun müellifi Dr. Anita Wölfl (Ifo Enstitüsü uzmanı), “ABD tarifeleri, Nisan 2025’ten itibaren Güney Afrika araç ihracatını %85 oranında düşürdü. Bu, Ford üzere şirketlerin tedarik zincirlerini tekrar yapılandırmasını mecburî kılıyor, lakin sonuçta mahallî istihdamı vuruyor” diyor.
Wölfl, Ford’un global tedarik zinciri kırılganlığını vurgulayarak, şirketin 2025 için revize ettiği EBIT varsayımının (6,5-7,5 milyar dolar) temkinli olduğunu ve KONUT geçiş maliyetlerinin 1,5 milyar dolarlık ek yük getirdiğini belirtiyor. Misal bir görüşü paylaşan Toyota Güney Afrika CEO’su Andrew Kirby ise, “Sektör, iç pazardaki %3’lük düşüş ve Çin ithalatının %645’lik artışı karşısında direnmek zorunda. Lokal içerik oranını %60’a çıkarmazsak, iş kayıpları katlanacak” halinde konuşuyor.
Güney Afrika Ticaret Bakanı Parks Tau, sektördeki krizin “varoluşsal” olduğunu belirterek, “Yerel içerik oranını %5 artırmak bile 30 milyar randlık yeni tedarik zinciri fırsatı yaratır ve ABD ihracat pazarını gölgede bırakır” dedi.
Hükümet, elektrikli araç (EV) bileşenlerini kapsayan teşvik programını genişleterek Stellantis ve Chery üzere milletlerarası üreticilerin mahallî üretim yatırımını teşvik ediyor. Lakin, uzmanlar, sendikaların (NUMSA ve Solidarity) rolünün kritik olduğunu vurguladı. 2024’te NUMSA’nın bonus grevi, 3.000 emekçiyi etkilemiş ve kısa vadeli bir mutabakatla sonuçlanmıştı fakat yapısal ıslahatlar olmadan kalıcı tahlil olmayacağı belirtildi.
Ford’un bu adımı, Güney Afrika otomotiv bölümünün geleceğini belirsizleştiriyor. Şirket, ticari araç ünitesi Ford Pro’nun karlılığıyla (küresel olarak %24 pazar payı) dengelenmeye çalışsa da, pay fiyatlarının 52 haftalık taban düzeyi olan 9,10 dolara yakın seyretmesi yatırımcı itimadını sarstı. Araştırmalar, işten çıkarmaların %23’lük bir kayıp oranıyla yeni iş yaratımını (%16-19) geride bıraktığını gösterdi. Hükümet ve dal oyuncuları, acil siyaset müdahaleleriyle (örneğin, AGOA mutabakatının revizyonu) bu krizi fırsata dönüştürmek zorunda; aksi takdirde, Güney Afrika’nın global otomotiv zincirindeki pozisyonu zayıflayacak.
