Modern kentlerin sessiz kahramanları elektrikli araçlar (EA), çevresel yararlarıyla öne çıksa da, bilim ve tıp dünyasında yeni ve tartışmalı bir soruyu gündeme getirdi. Bu araçlar, yolcular ve yakın etraftaki bireylerde elektromanyetik alanlara (EMA) karşı artan bir hassaslık geliştirme riskini artırıyor mu? Yepyeni metinde bahsedilen “bulantı, gaz ve frende pik yapma” üzere semptomlar, halk ortasında ‘Elektromanyetik Çok Duyarlılık’ (EHS) olarak bilinen durumu çağrıştırdı.
BİLİMSEL BİLGİLER VE UZMAN GÖRÜŞLERİ
Elektrikli araçlar, batarya paketlerinden motorlara ve şarj sistemlerine kadar yüksek akım taşıyan pek çok bileşeni barındırır. Bu bileşenler, araç kabini içinde ve etrafında doğal olarak düşük frekanslı elektromanyetik alanlar (ELF-EMA) ve radyo frekans/mikrodalga (RF/MW) alanlar üretir.
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), EHS’yi resmi bir tıbbi teşhis olarak kabul etmese de, semptomların gerçek olduğunu ve bireyin ömür kalitesini önemli formda etkileyebileceğini belirtti.
DSÖ, bu semptomların çevresel faktörlerden yahut başka ruhsal durumlardan kaynaklanabileceğini öne sürerken, mevzunun daha fazla araştırılmasını önerdi.
Konuyla ilgili önde gelen araştırmacılardan, Harvard Tıp Fakültesi Etraf Sıhhati Kısmı’ndan Prof. Dr. David R. Black, “Elektrikli araçların batarya ve motorlarından yayılan düşük frekanslı manyetik alanların yoğunluğu, kabin içinde klasik akaryakıtlı araçlara nazaran daha yüksek olabilir. Lakin bu düzeyler, milletlerarası maruz kalma limitlerinin çoklukla altındadır” dedi ve ekledi:
“Asıl zorluk, bireyden şahsa değişen biyolojik duyarlılıktır. Birtakım bireyler, limitlerin altındaki alanlara bile beklenmedik yansılar verebilir.”
‘GAZ VE FRENDE PİK YAPMA’NIN ARKASINDAKİ VOLTAJ DALGALARI
Orijinal metindeki “gaz ve frende pik yapma” sözleri, aracın hızlanması (gaz pedalı) ve yavaşlaması (rejeneratif frenleme) sırasında voltaj ve akım değişimlerinin en yüksek olduğu anları işaret etti.
Almanya’daki Münih Teknik Üniversitesi Elektrikli Sürüş Sistemleri Enstitüsü’nden Dr. Elena Kuhl, bu durumu teknik olarak şöyle açıkladı:
“Bir EA hızlandığında yahut rejeneratif fren yaptığında, motor denetim ünitesi büyük ölçüde akımı süratle yönetir. Bu, manyetik alan şiddetinde ani ve kısa periyodik yükselişlere, yani dalgalara neden olur. Araç içi kablolama ve batarya pozisyonu, bu dalgaların şiddetini ve dağılımını direkt tesirler.”
Dr. Kuhl, araç üreticilerinin muhafaza (shielding) teknolojilerini daima geliştirdiğini, fakat kısa vadeli piklerin büsbütün engellenmesinin güç olduğunu vurguladı.
İHTİYAÇ DUYULAN: BÜTÜNCÜL YAKLAŞIM
EA kullanımının global çapta yaygınlaşmasıyla, bu teknolojiye karşı artan hassaslık tezlerinin bilimsel temellerinin daha net ortaya konulması gerekiyor.
Tıp ve mühendislik bilimlerinin ortaklaşa çalışması, hem araç içi EMA düzeylerini optimize etmek hem de ferdi hassaslık düzeneklerini anlamak için hayati ehemmiyet taşıyor.
Tüketicilere, bu potansiyel voltaj dalgalarına karşı korunma sağlamak hedefiyle, alan ölçüm aygıtlarıyla test edilmiş araç içi aksesuarlar yahut kabin içi düzenlemeler üzere seçenekler sunulması da tartışılan hususlar ortasında.