Avrupa Birliği (AB), dijital egemenlik ve söz özgürlüğü ortasında istikrar kurmaya baş yorarken, Telegram isimli iletileşme uygulamasının kullanıcı sayısı önemli formda artıyor. Kontrolden uzak altyapısı ile AB üyesi ülkelerde süratle yaygınlaşması, Avrupa’da kritik bir sorun olarak öne çıkıyor.
2013’te kurulduktan kısa bir mühlet sonra global çapta 1 milyardan fazla etkin kullanıcı sayısına ulaşan Telegram, resmi kurum ve medya organları tarafından da kullanılmasına karşın, zayıf içerik moderasyonu nedeniyle ziyanlı faaliyetlerin yayılmasında kritik bir fonksiyona sahip .
Uygulamanın AB’deki gerçek kullanıcı sayısı tam bir muamma. Telegram, resmi internet sitesi üzerinden 2024’ün Şubat ayında AB üyesi ülkelerde toplam 41 milyon etkin kullanıcısı olduğu açıklamıştı. Ama mevzubahis data, kısa müddet sonra siteden kaldırdı. 2025 Haziran tarihinde ise AB kuralları kapsamında “çevrimiçi platform” olarak nitelendirilebilecek hizmet elemanlarının “45 milyondan az” kullanıcısı olduğunu açıkladı. Dünyanın önde gelen teknoloji sitelerinden WIRED tarafından yayımlanan tahlilde ise Telegram’ın AB genelindeki gerçek kullanıcı sayısının en az 50 milyon civarında olduğu sav edildi. Ortaya çıkan bu tutarsızlık WIRED analistlerine nazaran, uygulamanın AB Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında VLOP statüsüne girmekten ve statünün getireceği sıkı kontrollerden kaçınmak için stratejik bir atak.
TELEGRAM’IN KARANLIK YÜZÜ
Telegram’ın yarattığı problemler, AB ülkelerindeki somut örneklerle de görünür durumda. Bu örneklerden öne çıkanları şöyle listelemek mümkün:
- İspanya: Universidad de Granada ve Fundación Maldita tarafından yapılan bir araştırma, İspanyolca Telegram kanallarının COVID-19 pandemisi sırasında bir dezenformasyon merkezi haline geldiğini, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin akabinde ise süratle Kremlin yanlısı anlatıların yayılma fonksiyonunda kullanıldığını ortaya koydu .
- Almanya: 2025 Şubat tarihinde yayımlanan bir rapor, Almanya’nın federal seçimleri sırasında Telegram’ın, kitle irtibat araçlarına yönelik temelsiz argümanlar da dahil olmak üzere komplo teorilerini yaymak için yaygın olarak kullanıldığını gösterdi .
- Fransa: Fransa’da faaliyet gösteren VIGINUM Ajansı’nın 2024 yılında halka arz ettiği raporunda, “pravda” isimli bir internet sitesinin, Fransızca Telegram kanallarındaki Kremlin yanlısı propagandayı sistematik olarak yine yayınlayarak nasıl güçlendirdi belgelendi.
- Polonya: BBC’nin tespitlerine nazaran Lehçe faaliyet gösteren 22’den fazla Telegram kanalı, AB yasaklarına karşın RT ve Sputnik üzere kaynakların yasaklı içeriklerini yayarak, Polonya ile Ukrayna ortasında ayrılık yaratmak için ağır bir faaliyet gösterdiler.
UKRAYNA TECRÜBESİ: AB İÇİN CANLI BİR UYARI
AB’nin karşı karşıya olduğu riskleri anlamak ismine Ukrayna’nın Telegram tecrübesi kritik bir örnek teşkil ediyor. Ukrayna halkının %90’ı Telegram’ı kullanıyor ve kullanıcıların %73’ü için ise bu uygulama günlük haber kaynağı fonksiyonuna sahip. Bu yaygınlık, Telegram’ın Ukrayna halkına karşı ne derecede şekillendirici bir potansiyele sahip olduğunu gösteriyor.
Ukrayna’daki en önemli telaşlardan biri, yasal haber kaynağı üzere görünen anonim Telegram kanallarının çoğalması. Editöryel sorumluluk, şeffaflık yahut hesap verilebilirlik olmadan faaliyet gösteren bahis konusu kanallar, gerçek ile kurgu ortasındaki çizgiyi bulanıklaştırmada epey etkililer. Rus aktörler, bu altyapıyı tesir operasyonları yürütmek ve Ukrayna kurumlarını baltamak için istismar etmekten kaçınmıyorlar. Her ne kadar ironik de olsa Ukraynalı yetkililer ve kurumlar da halkla irtibat kurmak için sıklıkla Telegram’ı kullanıyor. Bu durum, Telegram’ın geniş ekosistemini yasallaştırarak, vatandaşların muteber ve güvenilmez bağlantı araçları ortasında ayrım yapmasını zorlaştırıyor .
DEMOKRATİK PAHALAR İÇİN BİR SINAV
Ukrayna’nın savaşla birlikte AB ve ABD’nin de onlardan biraz daha sonra anladığı üzere Telegram tıpkı WhatsUp üzere sıradan bir sohbet uygulması değil. Rusya merkezli bu uygulama tıpkı vakitte inançları, davranışları ve kamusal sonuçları şekillendiren bir araç.
Uzmanlar AB’nin, Ukrayna’nın Telegram tecrübesini ciddiye alması gerektiği konusunda hem fikir. Uzmanlar ayrıyeten Ukrayna’da savaş öncesi ve anında, Rusya’nın Telegram manüplasyonlarını kritik bir ikaz olarak değerlendirip dijital altyapının demokratik kıymetleri destekleyecek biçimde tekrardan organize edilmesini için bir an önce harekete geçilmesini lazımdan öte elzem olduğunu belirtiyorlar. Öbür taraftan Telegram’ın şeffaf olmayan yapısı ve kullanıcı sayısını az gösterme eğilimi, AB’deki kontrol sistemleri önündeki en büyük maniler olmaya devam ediyor .