Erdoğan ve Trump sadece uçak ve doğalgaz alımını konuşmadı: Masadaki en kritik dosya Halkbank davası oldu
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Başkanı Trump’ın Beyaz Saray’daki görüşmesinde yalnızca güç mutabakatları ve Boeing’ten uçak alınması üzere mevzular konuşulmadı. Kritik görüşmedeki en kıymetli mevzulardan birinin de ABD’deki Halkbank davası olduğu öğrenildi.
ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarını ihlal ettiği gerekçesiyle yargılanan Halkbank konusunda daha evvel açıklamalar iktidar, bir kamu bankasının ABD’de yargılanmasının mümkün olmadığının altını çizdi. Halkbank’ın alacağı mümkün bir cezasının finansal ve siyasi maliyetlerinden kaygı duyulurken gözler ABD Başkanı Trump’a çevrildi.
TRUMP’IN DAVAYI DÜŞÜRME YETKİSİ VAR MI?
Sözcü’de yer alan habere nazaran, Halkbank davasında gözler ABD Başkanı Trump’a çevrildi. Trump’ın davayı düşürme yetkisinin olup olmadığı konuşuluyor fakat Trump’ın bu türlü bir yetkisinin olmadığı öğrenildi. Trump, en fazla, Adalet Bakanlığı’na ve savcılık makamına ‘politika’ seviyesinde telkinlerde bulunabilir.
Trump, görüşme öncesi basına yaptığı açıklamada, “Türkiye bizim değerli müttefikimiz. Bu tıp mevzuları dostça biçimde ele alabiliriz” demekle yetindi.
Erdoğan, Washington’a hareketinden evvel yaptığı açıklamalarda Halkbank davasının, Türkiye’nin egemenlik haklarını ihlal ettiğini tekraren lisana getirmişti. Ankara, bankanın çoğunluk payının Türkiye Varlık Fonu’na ilişkin olması nedeniyle ABD’de yargılanamayacağı görüşünü savunuyor. Fakat ABD’de farklı mahkemelerden çıkan kararlar bu dokunulmazlık savını reddetti.
KREDİ NOTUNU ETKİLER
ABD’de alınabilecek yüksek meblağlı para cezası ya da yaptırımlar hem Halkbank’ın bilançosuna hem de Türkiye’nin kredi notuna ziyan verebilir. Ayrıyeten bu dava, stratejik işbirliği alanlarında da tıkanma yaratıyor. Bu nedenle Erdoğan, Trump’la görüşmesinde, süreci ‘çözme’ ve en azından cezai riskleri azaltma arayışında bulundu.
SORUŞTURMA REZA ZARRAB’A DAYANIYOR
ABD New York Güney Bölgesi Federal Mahkemesi’ne 2019’da sunulan iddianameye nazaran Halkbank, İran’a yönelik Amerikan yaptırımlarını delmek, bankacılık dolandırıcılığı ve kara para aklama ile suçlanıyor. Savcılara nazaran banka, İran’ın milyarlarca dolarlık petrol ve doğalgaz gelirini bâtın yollarla altına ve nakde dönüştürerek memleketler arası finans sistemine soktu ve bu sırada ABD bankalarını yanıltarak Amerikan finansal düzenlemelerini ihlal etti.
İTİRAFÇI OLDU
Bu soruşturmanın kökleri 2017’deki Reza Zarrab ve Halkbank eski Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla davalarına dayanıyor. Zarrab, ABD’de itirafçı olup şahit statüsüne geçmiş, Atilla ise 2018’de ceza almıştı. Halkbank’a yöneltilen suçlamalar, birebir devirdeki bu geniş çaplı ‘İran yaptırımlarını delme’ şemasının kurumsal ayağını oluşturuyor.
PARA CEZASI VE YAPTIRIMLA KARŞI KARŞIYA
Halkbank belgesi, ABD Yüksek Mahkemesi’nin önünde bulunuyor. Banka, tekrar ‘common law’ (yargı kararlarından doğan hukuk) çerçevesinde dokunulmazlık argümanı öne sürüyor. Şayet Yüksek Mahkeme, Halkbank’ın itirazını kabul etmezse, New York Güney Bölgesi’nde cezai yargılama sürecek ve banka yüksek para cezaları yahut öteki mali yaptırımlarla karşı karşıya kalacak. Ayrıyeten, İranlı mağdurların açtığı sivil tazminat davalarından biri reddedilmiş olsa da Temmuz 2023’te açılan ‘Hughes davası’ devam ediyor. Bu da ek mali risk manasına geliyor.
DAVA İKİLİ BAĞLARDA TANSİYON UNSURU
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 25 Eylül Perşembe günü Trump’la görüşmesinde Halkbank davasını gündeme taşıması, bankanın ve hasebiyle Türkiye’nin büyük mali ve siyasi risklerle karşı karşıya olmasından kaynaklanıyor. Trump ise sürece direkt müdahale edemeyeceğini bilse de dostça bir tahlil arayışında takviye bildirileri verdi. Fakat davanın gidişatını belirleyecek merci, büsbütün bağımsız olan ABD Yüksek Mahkemesi olacak. Önümüzdeki aylarda verilecek karar, sırf Halkbank’ın değil, Ankara-Washington çizgisindeki stratejik dengelerin de geleceğini şekillendirecek.
