Hamilelik, bir bayanın hayatındaki en özel periyotlardan biri olsa da, bazen saf üzere görünen belirtiler önemli sıhhat sıkıntılarının habercisi olabilir.
Gebelikte kaşıntı, bilhassa gebeliğin son trimesterinde sıkça karşılaşılan bir şikayet. Fakat uzmanlar, bu kaşıntının yalnızca cilt kuruluğu ya da hormonal değişimlerden kaynaklanmayabileceği konusunda uyardı.
Gebelik kolestazı olarak bilinen karaciğer rahatsızlığı, anne ve bebek için önemli riskler taşıyabilir.
Bilimsel araştırmalar ve uzman görüşleri, bu durumun erken teşhis ve tedaviyle denetim altına alınabileceğini gösterdi.
GEBELİK KOLESTAZI NEDİR VE NEDEN DEĞERLİ?
Gebelik kolestazı, karaciğerde safra akışının yavaşlaması ya da durmasıyla ortaya çıkan bir durum.
Genellikle gebeliğin 30. haftasından sonra başlayan şiddetli kaşıntı, bu rahatsızlığın en bariz belirtisi.
Kaşıntı, bilhassa avuç içleri ve ayak tabanlarında ağırlaşarak geceleri dayanılmaz hale gelebilir.
Uzmanlar, “Gebelik kolestazı, safra asitlerinin karaciğerde birikmesiyle ortaya çıkar ve bu durum hem anne hem de bebek için risk oluşturabilir” dedi.
Yapılan araştırmalar, gebelik kolestazının genetik, hormonal ve çevresel faktörlerden kaynaklanabileceğini ortaya koydu. Bilhassa östrojen hormonunun gebeliğin son aylarında artması, safra akışını yavaşlatarak kolestaza taban hazırlayabilir. Ayrıyeten, ailede kolestaz hikayesi olan bayanlarda bu rahatsızlığın görülme riski %60-90 oranında artırdı.
Avrupa ve Asya’da her 1000 hamileden yaklaşık 8’inde görülen bu durum, erken teşhis edilmediğinde önemli komplikasyonlara yol açabilir.
ANNE VE BEBEK İÇİN RİSKLER
Gebelik kolestazı, anne adayında kaşıntıya ek olarak sarılık, koyu renk idrar, açık renk dışkı, bulantı ve karın ağrısı üzere belirtilerle kendini gösterebilir. Lakin, uzmanlar kaşıntının tek başına bile ciddiye alınması gerektiğini vurguladı.
Uzmanlar, “Kaşıntı, ciltte döküntü olmadan ortaya çıkıyorsa, bu gebelik kolestazının güçlü bir göstergesidir. Teşhis için karaciğer enzimleri ve safra asitleri sistemli olarak denetim edilmelidir” dedi.
Bebek açısından riskler daha önemli olabilir. Gebelik kolestazı, erken doğum, bebeğin anne karnında düşünceye girmesi (fetal distress), mekonyum aspirasyonu (bebeğin anne karnında kakasını yapması) ve hatta anne karnında bebek kaybı üzere komplikasyonlara yol açabilir.
İngiltere’deki King’s College London’da yapılan bir araştırma, gebelik kolestazı olan annelerin bebeklerinde erken doğum riskinin %30-40 oranında arttığını gösterdi. Ayrıyeten, safra asitlerinin kanda yüksek olması, bebeğin oksijensiz kalma riskini artırabilir. Bu nedenle, uzmanlar gebeliğin 37-38. haftalarında doğumu planlamayı önerdi.
BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR NE DİYOR?
Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, gebelik kolestazının altında yatan nedenlere yeni bir ışık tuttu.
Journal of Hepatology’de yayınlanan bir makale, lysophosphatidic acid (LPA) ismi verilen bir unsurun kolestatik kaşıntıda kıymetli bir rol oynadığını ortaya koydu. Bu çalışmaya nazaran, LPA’yı oluşturan autotoxin (ATX) enzimi, kolestaz hastalarında artıyor ve kaşıntının şiddetini artırdı. Bu bulgu, gelecekte kaşıntıyı amaç alan yeni tedavilerin geliştirilmesine imkan sağlayabileceğinin altı çizildi. Ayrıyeten, selenyum eksikliğinin gebelik kolestazı riskini artırdığına dair ispatlar bulundu.
ABD’deki Mayo Clinic’ten Dr. Linda M. Harris, selenyum desteğinin doktor kontrolü olmadan kullanılmaması gerektiğini, zira fazla selenyumun toksik tesirler yaratabileceğini vurguladı.
TANI VE TEDAVİ SÜRECİ
Gebelik kolestazı tanısı, kaşıntı şikayetiyle birlikte karaciğer enzimleri (ALT, AST) ve safra asitlerinin kan testleriyle ölçülmesiyle konuldu.
Uzmanlar, “Kaşıntıdan 3-5 hafta sonra sarılık ortaya çıkabilir, fakat birtakım durumlarda kaşıntı tek belirti olabilir. Bu nedenle haftalık kan testleri kritik ehemmiyet taşır” dedi.
Tedavide çoklukla ursodeoksikolik asit (UDCA) üzere ilaçlar kullanıldı. Bu ilaç, safra asitlerini azaltarak kaşıntıyı hafifletiyor ve karaciğer işlevlerini destekledi.
İngiltere’deki Royal College of Obstetricians and Gynaecologists’in (RCOG) 2022 kılavuzuna nazaran, UDCA tedavisi anne ve bebek için inançlı bir seçenek olarak öne çıktı. Ayrıyeten, nemlendirici kremler ve pamuklu kıyafetler üzere kolay tedbirler, kaşıntıyı hafifletmek için destekleyici olarak önerildi.
UZMANLARDAN ANNE ADAYLARINA ÖNERİLER
Uzmanlar, gebelikte kaşıntı şikayeti olan anne adaylarının vakit kaybetmeden bir bayan doğum uzmanına ya da hepatoloji uzmanına başvurmasını önerdi.
Uzmanlar, “Kaşıntı, bilhassa geceleri artıyorsa ve avuç içleri ile ayak tabanlarında ağırlaşıyorsa, bu durum kolestazın habercisi olabilir. Erken teşhis, hem anne hem de bebek için hayati ehemmiyet taşır” dedi.
Ayrıca, anne adaylarının gebelik öncesi karaciğer hastalığı hikayesi, çoğul gebelik ya da tüp bebek tedavisi üzere risk faktörlerini hekimleriyle paylaşması gerekiyor. Sağlıklı beslenme, kâfi sıvı alımı ve gerilimden uzak bir hayat biçimi da kolestaz riskini azaltmada kıymetli rol oynadı.
KAŞINTIYI HAFİFE ALMAYIN
Gebelikte kaşıntı, çoklukla temiz bir belirti üzere görünse de, altında yatan karaciğer sıkıntıları önemli sonuçlar doğurabilir.
Bilimsel araştırmalar ve uzman görüşleri, erken teşhis ve hakikat tedavinin anne ve bebek sıhhatini muhafazada kritik olduğunu gösterdi.
Hamilelik sürecinde kaşıntı yaşayan her anne adayı, bu belirtileri ciddiye alarak bir uzmana başvurmalı ve gerekli denetimleri yaptırması önerildi.