İngiliz bilim insanlarının son araştırması, ruhsal sıkıntılara yatkınlıkta kişilik tipinin kritik bir rol oynadığını ortaya koydu.
“Yüksek Hassasiyetli Kişi” (Highly Sensitive Person – HSP) olarak tanımlanan bireylerin, beyin yapılarının farklı işleyişi nedeniyle korku bozuklukları, depresyon ve öbür ruhsal problemlere daha eğilimli olduğu belirlendi.
Psikoterapistler ve nörobilim uzmanları, bu bulguların ruhsal sıhhat alanında yeni tedavi yaklaşımlarına kapı aralayabileceğini vurguladı.
HASSASİYETİN BİLİMSEL TEMELİ
Londra Üniversitesi’nde nörobilim alanında çalışmalar yürüten Prof. Dr. Elaine Aron’un öncülüğünü yaptığı araştırmalar, HSP bireylerin çevresel ikazlara karşı çok hassaslık gösterdiğini ortaya koydu.
Aron’un 1990’larda tanımladığı bu kişilik tipi, nüfusun yaklaşık yüzde 15-20’sini oluşturdu. Bu bireyler, ağır duygusal yansılar, derin empati yeteneği ve çevresel ihtarlara karşı yüksek algı ile karakterize edildi. Fakat, bu özellikler birebir vakitte gerilim ve korku üzere meselelere yatkınlığı artırdı.
Araştırmada, HSP bireylerin amigdala bölgesinin daha etkin olduğu gözlemlendi. Amigdala, duygusal yansılardan sorumlu olan beyin bölgesidir ve bu bireylerde çevresel ikazlara karşı daha ağır bir reaksiyon üretti.
King’s College London’dan nöropsikolog Dr. Michael Pluess, “Bu bireylerde çevresel gerilim faktörleri, beyindeki duygusal süreç merkezlerini daha güçlü tetikliyor. Bu da anksiyete ve depresyon üzere meselelere taban hazırlayabiliyor” dedi.
PSİKOTERAPİSTLERDEN ÇARPICI YORUMLAR
ABD’li klinik psikolog Dr. Judith Orloff, hassas bireylerin duygusal dünyalarının zenginliğinin hem bir avantaj hem de bir yük olabileceğini belirterek, “HSP’ler, etraflarındaki en ufak değişiklikleri bile derinlemesine hisseder. Bu, yaratıcı ve empatik istikametlerini güçlendirse de, uygun başa çıkma düzenekleri geliştirilmezse ruhsal problemlere yol açabilir” dedi.
Orloff’un “The Empath’s Survival Guide” isimli kitabında da vurguladığı üzere, bu bireylerin gerilimle başa çıkma teknikleri öğrenmesi hayati kıymet taşıdı.
PSİKOLOJİK PROBLEMLERE YATKINLIK VE ÇEVRESEL ETKİLER
Araştırmalar, HSP bireylerin yalnızca genetik faktörlerle değil, çevresel tesirlerle de şekillendiğini gösterdi.
Çocukluk periyodunda yaşanan travmalar, bozuk aile yapıları yahut çok gerilimli ortamlar, bu kişilik tipinin ruhsal sıkıntılara yatkınlığını artırabildi.
Cambridge Üniversitesi’nden psikiyatrist Prof. Dr. Simon Baron-Cohen, “HSP bireylerin empati düzeyleri fevkalâde yüksek. Lakin, bu özellik, toksik bağlar yahut gerilimli ömür şartlarıyla birleştiğinde ruhsal sıhhat üzerinde önemli bir yük oluşturabilir” dedi.
Dikkat çeken rapora nazaran, ruhsal problemlere yatkınlıkta kişilik özelliklerinin yanı sıra hayat biçimi de belirleyici. Takıntılılık, kıskançlık, güvensizlik ve karamsarlık üzere özellikler, HSP bireylerde daha sık görülüyor ve bu durum ruhsal sıhhat problemlerini derinleştirebildi.
TEDAVİ VE ÖNERİLER
Uzmanlar, HSP bireylerin ruhsal meselelerle başa çıkabilmesi için erken müdahalenin ehemmiyetine dikkat çekti.
Psikoterapi, bilhassa bilişsel davranışçı terapi ve şema terapi üzere teknikler, bu bireylerin duygusal regülasyon maharetlerini geliştirmede tesirli. Ayrıyeten, meditasyon ve mindfulness uygulamaları, hassasiyetin getirdiği duygusal yükü hafifletmek için önerildi.
Dr. Pluess, “HSP bireyler, etraflarını denetim altına alarak ve gerilim faktörlerini azaltarak daha sağlıklı bir ömür sürebilir. Örneğin, kalabalık ortamlardan kaçınmak yahut tertipli uyku alışkanlıkları edinmek büyük fark oluşturabilir” dedi.
Orloff ise, bu bireylerin kendilerini anlamalarının ve sonlarını belirlemelerinin kıymetini vurguladı:
“Hassasiyet bir zayıflık değil, gerçek yönetilirse bir üstün güçtür.”
YENİ BİR FARKINDALIK ÇAĞI
Bu araştırma, ruhsal sıhhat alanında kişilik tiplerine yönelik farkındalığı artırmayı hedefledi.
HSP bireylerin ruhsal problemlere yatkınlığı, hem bireylerin hem de sıhhat uzmanlarının daha şuurlu adımlar atmasını gerektirdi.
Uzmanlar, bu kişilik tipine sahip bireylerin kendilerini daha düzgün anlamaları ve uygun takviye sistemlerini kullanmaları durumunda, hassasiyetlerinin getirdiği zorlukları avantaja çevirebileceğini belirtti.