Ekonomik büyümenin öncü göstergesi olan imalat sanayi performansında en süratli ve muteber referans kabul edilen İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye İmalat PMI (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) anketinin eylül 2025 devri sonuçları açıklandı. Eşik kıymet olan 50’nin üzerinde ölçülen tüm sayıların dalda güzelleşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına nazaran, ağustosta 47,3 olan manşet PMI eylülde 46,7’ye gerileyerek imalat kesiminin yavaşlamaya devam ettiğini gösterdi. Böylelikle faaliyet şartlarındaki bozulma eğilimi bir buçuk yıla ulaştı.
Anket iştirakçilerinin geri dönüşleri, firmalar açısından zorlayıcı talep şartlarının sürdüğüne işaret etti. Bu durum, yeni siparişler ile ihracatın daha da yavaşlamasına yol açarak imalat sanayi üretiminde bariz düşüşle sonuçlandı. Yeni siparişlerdeki zayıflama, imalatçıların birikmiş iş yüklerini azaltabilmelerine imkan tanıdı ve bu azalış yaklaşık bir yılın en yüksek düzeyine ulaştı. Firmalar satılamayan son eserlerini stoklarına ekledi ve böylelikle üretim sonrası stoklar son üç ayın birinci artışını kaydetti.
İş yüklerindeki hafiflemeye bağlı olarak firmalar eylül ayında yeni işçi alımı konusunda isteksiz davrandı. Bunun yanı sıra, üretimde kullanılmak üzere yeni girdi alımı yapmak yerine mevcut stokların değerlendirildiği gözlendi. Sonuç olarak, istihdam, girdi alımları ve üretim öncesi stoklar eylülde besbelli düşüş kaydetti. Liradaki zayıflık, eylül ayında da girdi maliyetlerinin yükselmesinde tesirli oldu. Enflasyon son üç ayın en keskin suratına ulaştı ve seri ortalamasının altında kalmasına karşın yüksek seviyede gerçekleşti. Bu durum en son eserler için de geçerli oldu ve satış fiyatlarında nisan ayından bu yana en süratli artış gerçekleşti.
İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI anket dataları hakkında değerlendirmede bulunan S&P Küresel Market Intelligence İktisat Yöneticisi Andrew Harker, şunları söyledi:
“Eylül ayı İSO Türkiye İmalat PMI sonuçlarında tanıdık temalar ön plana çıktı ve 2025 yılının geride kalan kısmı ile paralellikler gösterdi. Talep şartları zorlayıcı olmaya devam etti ve buna bağlı olarak üretim, istihdam ve satın alma faaliyetleri düşüş sergiledi. Öte yandan, yeniden liradaki zayıflık sonucu enflasyon oranlarında bir ölçü artış kaydedilse de fiyat baskıları nispeten ölçülü düzeylerde kaldı.”
SEKTÖRLERİN BÜYÜK KISMI ÜRETİM VE İSTİHDAM HACMİNİ AZALTTI
İstanbul Sanayi Odası Türkiye Sektörel PMI Eylül 2025 raporu, besin eserleri dışındaki tüm faaliyet alanlarında firmaların yeni sipariş almakta zorlandığına işaret etti. Bu nedenle kesimlerin büyük kısmı üretim ve istihdam hacmini azalttı. Genel olarak dingin seyreden talep ortamına karşın, satış fiyatları sırf dokumacılık eserlerinde düşüş gösterdi. Bu durum, bölümlerin çoğunluğunda girdi maliyetleri enflasyonunun ivme kazanmasından kaynaklandı.
Eylül ayında, anket kapsamında izlenen 10 kesimin yalnızca ikisi; besin eserleri ile ağaç ve kağıt eserleri üretim hacmini artırdı. En sert üretim düşüşü ise ağustos ayına nazaran hafiflemekle birlikte tekrar dokuma eserlerinde gerçekleşti. Besin eserlerinde yeni siparişler keskin bir artış kaydetti ve bu artış evvelki periyoda nazaran ivme kazanarak son 19 ayın en yüksek oranında gerçekleşti. Buna bağlı olarak dalın üretimi de toparlanma sergiledi. Öte yandan, yeni siparişlerde düzgünleşme eğilimi sadece besin imalatçılarıyla sonlu kaldı. Üretimde olduğu üzere, yeni siparişlerde de en sert yavaşlama dokumacılıkta görüldü. Emsal bir tablo yeni ihracat siparişlerinde de gözlendi, fakat bu alanda güzelleşme sağlayan tek dal makine ve metal eserleri oldu.
Genel olarak müşteri talebi ve üretim ihtiyaçlarındaki zayıflık, üçüncü çeyrek sonunda birçok kesimin istihdam azaltmasına neden oldu. Çalışan sayıları sırf besin eserleri ile elektrikli ve elektronik eserler kesimlerinde artış gösterdi, fakat her ikisinde de bu artış hayli ölçülü seviyede gerçekleşti. İstihdamda da en bariz düşüş dokumacılık kesiminde gerçekleşti. Besin bölümündeki olumlu seyir, satın alma faaliyetlerine ve girdi stoklarına da yansıdı. Lakin her iki kalemde de artış kaydeden tek kesim besin eserleri oldu. Anket kapsamında takip edilen 10 bölümün sekizinde girdi maliyetleri enflasyonu bir evvelki aya nazaran yükseldi. En yüksek oran, enflasyonun son 11 ayın en keskin seviyesine ulaştığı besin eserlerinde ölçüldü. En yavaş artış ise ağustos ayına nazaran hafif hızlanmaya karşın ağaç ve kağıt eserlerinde kaydedildi. Eylül ayında satış fiyatlarında da en süratli yükseliş besin eserlerinde gerçekleşti ve kesimde enflasyon Nisan 2024’ten bu yana en yüksek seviyeye çıktı. Dokuma bölümü, talebi canlandırmak emeliyle sonuncu eser fiyatlarında üst üste yedinci kere aylık bazda indirime gitti. Böylelikle satış fiyatlarını düşüren tek dal dokumacılık eserleri oldu.