Jeotermal sektöründen taban fiyat talebi
YEKDEM mühleti dolan jeotermal santrallerin mevcut fiyatlarla ayakta kalmakta zorlandığını söyleyen JED Başkanı Ali Kındap, “Santrallerimiz adeta okyanusta tek başına yüzmeye mahkum ediliyor” dedi. Kındap, baz yük misyonunu sürdüren santraller için kilovatsaat başına en az 8 sent taban fiyat belirlenmesini talep etti. Bu sayede hem yatırımların korunacağını hem de kapasite artışının mümkün olacağını vurguladı.
2010-2020 yılları arasında kurulu gücünü yüz kattan fazla artırarak bin 500 megavatın (MW) üzerine taşıyan jeotermal güç kesiminde, on yıllık Yenilenebilir Güç Kaynakları Destekleme Düzeneği (YEKDEM) mühletini dolduran santraller ziyan ederek üretimini sürdürüyor. Elektrik piyasasında makul bir saat diliminde arz ve talebin dengelendiği fiyatı tanımlayan Piyasa Takas Fiyatı (PTF) jeotermal santraller için 2022 yılından bugüne değişmezken, kesim temsilcileri on yıllık YEKDEM kapsamı dışına çıkan santraller için kilovatsaat başına en az 8 sent’lik taban fiyat belirlenmesini talep ediyor.
“PTF GERÇEK OLARAK 2022’NİN GERİSİNDE”
Jeotermal Güç Derneği’nin (JED) Yönetim Kurulu Lideri Ali Kındap, 2022 yılında yüklü ortalama PTF kıymetlerinin 2 bin 528 TL olmasına karşın, 2023-2025 yıllarının yüklü ortalama kıymetinin bu düzeyin altında kaldığına vurgu yaptı. 2022-2025 yıllarında ise fiyatların tıpkı düzeyde kaldığını hatırlatan Kındap, on yıllık YEKDEM mühletini doldurup teşvik dışına çıkan santrallerin, gerçek olarak düşen fiyatların tesiriyle sermaye birikimine katkı sağlayamaz noktaya geldiğini belirtti. Bozulan fiyatlama düzeneğinin yeni yatırım kararlarını da olumsuz etkilediğine değinen Kındap; jeotermal güç yatırımcısının kaynağı arama, bulma, yeryüzüne çıkarma ve sürece başlıklarında öbür yenilenebilir güç kaynaklara çok daha yüksek yatırım maliyeti üstlendiğini ve bu maliyet kalemlerinin tümünün dövize bağlı olarak yatırımcının sırtında bulunduğunu kaydetti.
“YEKDEM DIŞIMA ÇIKAN, OKYANUSTA TEK BAŞINA”
Önümüzdeki yıllarda devreye girecek ve kurulu gücü 20 bin MW’a ulaşması hedeflenen nükleer santrallerden üretilecek güce, baz yük fonksiyonu görmeleri nedeniyle 15 yıl boyunca 12,5 sent alım garantisi verildiğini hatırlatan JED Yönetim Kurulu Lideri Ali Kındap şu değerlendirmeyi yaptı:
“On yıllık YEKDEM müddetini tamamlayarak teşvik sistemi dışına çıkan jeotermal santrallerimiz de baz yük olarak 7 gün 24 saat emre amede güç üretiyor, lakin bu gücün kilovatsaatini brüt olarak 6,5-7 sent aralığında satabiliyor. Sistem kullanım bedeli ve dengeleme üzere maliyetlerle bu sayı 6 sent düzeyine düşüyor. Bu durumda adeta okyanusta tek başlarına yüzmeye mahkum edilen ve birer ulusal servet olan santrallerimizin varlıklarını sürdürmeleri giderek imkânsız hâle geliyor. Dal olarak teklifimiz, YEKDEM dışına çıkmalarına karşın baz yük olarak vazife yapmaya devam eden jeotermal santrallere güçte tavan fiyat değil taban fiyat belirlenmesi ve bu sonun 8 sent’ten az olmamasıdır. Böylece yatırımcılar, teşvik sistemi dışına çıktıklarında maliyet muhasebelerini yaparak yenileme ve kapasite maksimizasyonu yatırımlarına kaynak oluşturabilir. Bugünkü baskılanmış fiyatlar ve resmi enflasyonun çok üzerinde artan girdi maliyetleri dikkate alındığında, yatırımlara kaynak oluşturabilmek imkansız görünüyor.”
“10 YIL BİR SANTRAL İÇİN ÇOK KISA”
Bir jeotermal santralin ömür döngüsünde on yılın çok kısa olduğunu, dünyada yüz yıldan fazla müddettir çalışan santrallerin bulunduğunu kelamlarına ekleyen Ali Kındap, ithalata bağımlılığı sıfır noktasında olan jeotermal santrallerin kapanmasının, dövizle ithal edilen güç kaynaklarının kullanımına dayanak olacağının altını çizdi. Bir jeotermal yatırımcısı için en hayati ögesi, “jeotermal kaynağın korunması” olarak açıklayan Kındap, taban fiyat uygulaması ile jeotermal kaynakları sürdürülebilir biçimde koruyacak yatırımlara daha fazla kaynak aktarmanın yolunun açılacağına dikkat çekti.
“KURULU GÜCÜMÜZÜ 5 BİN MW VE ÜZERİNE TAŞIYABİLİRİZ”
JED Yönetim Kurulu Lideri Ali Kındap, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye’nin 120 bin megavat (MW) sonunu aşan elektrik enerjisi kurulu gücü içerisinde bin 735 MW hisseye sahip jeotermal güç santrallerimiz; yüzde 80’in üzerinde kapasite faktörü, iklim kurallarından bağımsız 7 gün 24 saat güç üretme özellikleri ile baz yük olma fonksiyon görüyorlar. Sürdürülebilir, pak, yüzde yüz yerli ve yenilenebilir bir kaynak olan jeotermal güçte, elektrik üretimi boyutu ile kurulu gücümüzü birkaç sene içerisinde 5 bin MW ve üzerine taşıma imkanımız var. Başta AB olmak üzere gelişmiş ülkeler jeotermalin tüm kullanım alanlarını destekliyor ve yatırımları teşvik ediyorlar. Ülkemizde ise son dört yıllık PTF seyrine dolar bazında baktığımızda, fiyatların artmak bir yana düştüğünü görmekteyiz. 2022 yılında 189 dolar olan bir MW elektriğin fiyatı 2023, 2024 ve 2025 yıllarında sırasıyla 93, 77 ve 66 dolar düzeyine geriledi. Bu ağır kayıplara Türk Lirası’nda yaşanan paha kaybını da eklediğimizde, YEKDEM kapsamından çıkan santrallerimizin yatırımcı şirketlere yüksek düzeyde ziyan ettirdiğini görüyoruz. Yerli ve yabancı sermayeli yatırımcılar bölüme adım atmaya hazır. Lakin mevcut fiyatlama düzeneği yatırım iklimini teşvik eder nitelikte değil.”
2025 SONUNDA JEOTERMAL KURULU GÜCÜN YÜZDE 36’SI YEKDEM DIŞINDA KALACAK
JED Yönetim Kurulu Lideri Ali Kındap, 2024 yılında kurulu gücün yüzde 11’ine karşılık gelen 163 MW jeotermal santralin YEKDEM’den çıktığını, bu yıl ise 115 MW kurulu gücün YEKDEM dışı kalacağı bilgisini verdi. 2016-2025 yılları ortasında toplamda 620 MW santralin takviye sisteminden çıkmış olacağına, bunun toplam kurulu gücün yüzde 36’sına karşılık geldiğine işaret eden Ali Kındap, teşvik kapsamından çıkan santrallerin yerine devreye alınması planlanan proje stoğunun şimdi planlama etabında olduğunu hatırlattı.
