Modern ömrün sağlıklı kalmak için sunduğu tanınan reçetelerin yıllardır hayatımızın bir kesimi olmasıyla biliniyor. Fakat bu teklifler, bilimsel araştırmalar ve uzman görüşleriyle ne kadar örtüşüyor? İşte tüm ayrıntılar…
Son yıllarda yapılan çalışmalar, bu tıp tanınan sıhhat tavsiyelerinin kimilerinin bilimsel temellerden mahrum olduğunu ya da abartıldığını ortaya koyuyor.
Uzmanlar, ferdî gereksinimlerin göz gerisi edilmemesi gerektiği konusunda hemfikir. Pekala, hangi tavsiyeler nitekim işe yarıyor, hangileri yalnızca tanınan birer efsane? 10 Bin Adım Efsanesi: 7 Bin Kâfi mi? Günde 10 bin adım maksadı, fitness dünyasının en bilinen kurallarından biri. Lakin geçtiğimiz hafta yayımlanan bir araştırma, bu sayının bir pazarlama efsanesinden ibaret olabileceğini gösterdi.
İngiltere’de yapılan bir çalışma, 7 bin adımın sıhhat açısından 10 bin adıma benzeri yararlar sağladığını ortaya koydu.
Harvard Tıp Fakültesi’nden epidemiyolog Dr. I-Min Lee, “10 bin adım maksadı, 1960’larda Japonya’da bir pedometrenin pazarlama kampanyasından doğdu. Bilimsel bir temeli yoktu, fakat tanınan kültürde yer etti” dedi.
Araştırmalar, nizamlı hareketin kalp sıhhatini desteklediğini ve erken vefat riskini azalttığını doğrulasa da, adım sayısının bireyden şahsa değişebileceğini vurguladı.
Dr. Lee, “Haftada 150 dakika orta tempolu yürüyüş, birden fazla insan için kâfi. Sayı takıntısı yerine hareketli bir hayat usulü benimsemek daha önemli” diye ekledi.
SU TÜKETİMİ: 8 BARDAK ZARURÎ MU?
“Günde 8 bardak su için” önerisi, sağlıklı ömrün bir öteki altın kuralı üzere sunuldu. Fakat Edinburgh Üniversitesi’nden böbrek uzmanı Prof. Neil Turner, bu tavsiyenin bilimsel bir zorunluluktan çok genel bir rehber olduğunu belirterek, “Bedenlerimiz, susadığımızda içmemiz için sinyal verir. Binlerce yıl boyunca ölçü ünitesi olmadan yaşadık; farelerin su şişelerine muhtaçlığı yok, bizim neden olsun?” dedi.
Sağlıklı bireylerde idrar renginin koyu olması, böbreklerin işini yaptığını gösteriyor ve panik yaratmamalı. Lakin performans beslenme uzmanı Dr. Linia Patel, özellikle bayanlarda 1,5-2 litre su tüketiminin yorgunluk, kabızlık ve beyin sisi üzere sıkıntıları azalttığını savunarak, “Hidrasyon, ferdî faktörlere bağlı olarak değişir. Alkol tüketimi, sıcaklık ya da fizikî aktivite düzeyi su muhtaçlığını artırabilir” dedi.
Uzmanlar, genel bir kural olarak susuzluk hissinin rehber alınmasını, lakin böbrek hastalığı üzere özel durumlar için doktora danışılmasını önerdi.
UYKU: 7 SAAT Mİ, 8 SAAT Mİ?
İngiltere Ulusal Sıhhat Servisi (NHS), yetişkinler için her gece 7-9 saat uyku önerdi.
Uyku bozuklukları uzmanı Prof. Ama Johal, “Yetersiz uyku, obezite, diyabet, depresyon ve erken vefat riskini artırıyor. 10 bin İngiliz memur üzerinde yapılan bir çalışma, gecede 5 saatten az uyuyanlarda erken vefat riskinin yükseldiğini gösterdi” dedi.
Ancak 6 saatlik uykuyla yetinmek mümkün mü? Prof. Johal, “Hayır, sınırı düşürmek, az uykunun olağan olduğu algısını yaratır ve bu tehlikeli” diyerek net bir duruş sergiledi.
Öte yandan, Oxford Üniversitesi’nden nörolog Prof. Russell Foster, bireysel uyku gereksiniminin genetik faktörlere bağlı olarak değişebileceğini belirterek, “Bazıları 6,5 saatte dinç hissederken, başkaları 9 saate gereksinim duyar. Değerli olan, uyku kalitesini artırmak” dedi.
Düzenli uyku saatleri ve ekran ışığından uzak bir akşam rutini, bu kaliteyi destekledi.
BESLENME VE DESTEKLER: MUCİZE Mİ, TEHLİKE Mİ?
Sosyal medyada sıkça öne çıkan besin destekleri ve “mucizevi” besinler, tanınan sıhhat tavsiyelerinin bir öteki tartışmalı alanı. Ispanak, yulaf, ceviz ve tarçın üzere besinlerin tansiyon ve diyabet denetiminde yararları, bilimsel çalışmalarla desteklendi.
Örneğin, Harvard Üniversitesi’nden Dr. Frank Hu’nun liderliğindeki bir araştırma, ıspanağın nitrat içeriği sayesinde kan basıncını %5-7 oranında düşürebildiğini gösterdi. Lakin, yüksek doz vitamin destekleri konusunda ihtarlar artırdı.
Uzmanlar, “Yüksek doz C vitamini yahut E vitamini üzere desteklerin kanseri önlediği savı bilimsel olarak kanıtlanmadı. SELECT çalışması, yüksek doz E vitamininin prostat kanseri riskini artırabileceğini bile gösterdi” dedi.
Uzmanlar, istikrarlı beslenmenin desteklerden daha tesirli olduğunu vurguladı.
SOSYAL MEDYANIN GÖLGESİ: YANLIŞ BİLGİ TEHLİKESİ
Sosyal medya, sıhhat tavsiyelerinin yayılmasında büyük bir rol oynuyor, lakin bu platformlar tıpkı vakitte yanlış bilgilerin de merkezi.
Health Feedback tarafından yapılan bir tahlil, 2018’de toplumsal medyada en çok paylaşılan sıhhat makalelerinin %70’inin aldatıcı yahut yanlış bilgiler içerdiğini ortaya koydu. “Sansasyonel başlıklar ve abartılı argümanlar, bilimsel gerçeklerin önüne geçiyor” diyen tahlil, bilhassa hayat usulü bloglarının ve kuşkulu sıhhat sitelerinin muteber olmadığını gösterdi.
Uzmanlar, “Her 4 tabipten biri toplumsal medyada yanlış bilgi nedeniyle hücuma uğruyor. Bilimsel doğruları savunmak, giderek zorlaşıyor” dedi.
Uzmanlar, sıhhat bilgisi ararken Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) üzere emniyetli kaynaklara yönelmeyi önerdi.
UZMANLARDAN ORTAK TAVSİYE: FERDÎ YAKLAŞIM
Bilimsel çalışmalar ve uzman görüşleri, tanınan sıhhat tavsiyelerinin genellemelerden ibaret olduğunu ve ferdî gereksinimlere nazaran uyarlanması gerektiğini gösterdi.
Dr. Sinead Roberts, “Sağlık alışkanlıkları bir otoyola emsal; ne kadar çok yaparsak, yol o kadar genişler. Fakat küçük sapmalar tolere edilebilir” dedi.
Dengeli beslenme, sistemli hareket ve kaliteli uyku, sağlıklı bir hayatın temel taşları olarak öne çıkıyor. Lakin her bireyin genetik yapısı, hayat üslubu ve sıhhat durumu farklı. Bu nedenle, tanınan tekliflere körü körüne uymak yerine, bir sıhhat uzmanına danışmak en sağlam yol.
Popüler sıhhat tavsiyeleri, çağdaş hayatın kaosunda bir rehber üzere görünse de, bilimsel gerçeklerle desteklenmeyenler aldatıcı olabilir.
Uzmanlar, bireylerin kendi muhtaçlıklarını anlamalarını ve sıhhat gayelerini kişiselleştirmelerini önerdi.