Süper yaşlıların zihinsel sırları çözülüyor! 80’inde 50 yaşında gibi zekalı olmanın formülü

Bazı beşerler yaşlanırken hafızalarını ve bilişsel yeteneklerini adeta bir genç üzere korudu.

80 yaş ve üzeri bu bireyler, bilim dünyasında “süper yaşlılar” olarak isimlendiriliyor ve onların keskin zekaları, araştırmacıların dikkatini çekti.

Son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, bu harikulâde bireylerin beyin yapılarındaki farklılıkları ve hayat stillerinin zihinsel berraklık üzerindeki tesirini ortaya koydu.

Uzmanlar, bu bulguların Alzheimer üzere yaşa bağlı bilişsel hastalıkların önlenmesinde çığır açabileceğini belirtti.

BEYİN YAPISINDAKİ ŞAŞIRTAN FARKLILIKLAR

Chicago’daki Northwestern Üniversitesi Mesulam Bilişsel Nöroloji ve Alzheimer Hastalığı Enstitüsü’nde psikiyatri ve davranış bilimleri doçenti Dr. Tamar Gefen, süper yaşlıların beyinlerinin 50’li yaşlardaki bireylerin beyinleriyle benzeri özellikler gösterdiğini vurguladı.

Alzheimer’s & Dementia mecmuasında yayımlanan bir çalışmada, Gefen ve takımı, harika yaşlıların beyinlerinde dikkat, motivasyon ve bilişsel denetimden sorumlu olan cingulate cortex bölgesinin, yaşıtlarına nazaran daha kalın olduğunu keşfetti. Ayrıyeten, hafıza merkezi olan hipokampus bölgesinde, Alzheimer hastalığının temel göstergelerinden biri olan tau protein yumaklarının harika yaşlılarda üç kat daha az olduğu belirlendi.

SOSYAL BAĞLAR VE ÖZERKLİK: ZİHİNSEL SIHHATİN ANAHTARI

Araştırmalar, harika yaşlıların sadece biyolojik olarak farklı olmadığını, birebir vakitte hayat biçimlerinin da zihinsel sıhhatlerini desteklediğini gösterdi.

Dr. Gefen, muhteşem yaşlıların toplumsal bağlara büyük kıymet verdiğini ve ekseriyetle etraflarında etkin olduklarını belirterek, “Sosyal izolasyon, demans için bilinen bir risk faktörü. Üstün yaşlılar ise güçlü toplumsal ağlarıyla bu riski azaltıyor” dedi.

Ayrıca, bu bireylerin özerklik ve bağımsızlık hissine sahip olmaları, zihinsel sıhhatlerini destekleyen bir öbür değerli faktör.

BİLİŞSEL REZERV VE BEYİN BAKIMI

Süper yaşlıların zihinsel sertliğini açıklamak için bilim insanları iki temel teoriye odaklandı: Bilişsel rezerv ve beyin bakımı.

Bilişsel rezerv, kimi beyinlerin yaşlanma ve hastalıklara karşı daha dirençli olduğunu öne sürdü.

Beyin bakımı ise, sağlıklı ömür şekli ve toplumsal etkileşimlerin beyni koruduğunu savundu.

ABD’deki Massachusetts General Hospital’dan nörolog Dr. Bradford Dickerson, süper yaşlıların beyinlerinde von Economo nöronları ismi verilen toplumsal zeka ve farkındalıkla temaslı hücrelerin daha yüksek yoğunlukta olduğunu belirterek, “Bu nöronlar, üstün yaşlıların beyinlerinin genç yetişkinlerinkinden bile daha fazla olabiliyor” dedi.

UZUN HAYATIN SIRRI: SAĞLIKLI ALIŞKANLIKLAR

İsveç’te yapılan bir öteki çalışma, 100 yaşına ulaşan bireylerin (centenarianlar) daha az hastalık geliştirdiğini ve yaşa bağlı hastalıkların ilerleyişinin daha yavaş olduğunu ortaya koydu.

Stockholm’de 170.787 kişinin sıhhat kayıtlarını inceleyen araştırma, üstün yaşlıların 85 yaşına geldiklerinde sadece %4’ünün inme geçirdiğini gösterdi.

Karolinska Enstitüsü’nden gerontolog Dr. Karin Modig, “Bu bireyler, hastalıkları geciktiren yahut büsbütün önleyen bir yaşlanma modeline sahip” dedi.

MAVİ BÖLGELER’DEN İLHAM

Uzun ve sağlıklı hayatın sırlarını araştıran National Geographic araştırmacısı Dan Buettner, “Mavi Bölgeler” olarak isimlendirilen Okinawa, Sardunya ve Ikaria üzere bölgelerde yaşayan muhteşem yaşlıların alışkanlıklarını inceledi. Bu bölgelerde yaşayanların %90-95 oranında bitki temelli beslendiğini, doğal hareketi günlük hayatlarına entegre ettiğini ve güçlü toplumsal bağlar kurduğunu belirtti.

Beslenme uzmanı Dr. David Katz, “Okinawalıların düşük kalorili, besin bedeli yüksek diyetleri, uzun ömrün en büyük sırlarından biri” dedi.

GELECEĞE IŞIK TUTAN BULGULAR

Süper yaşlılar üzerine yapılan araştırmalar, sırf bu bireylerin neden bu kadar sağlıklı olduğunu anlamakla kalmıyor, birebir vakitte Alzheimer ve başka nörodejeneratif hastalıkların önlenmesi için yeni yollar açtı.

İspanya’daki Queen Sofia Vakfı Alzheimer Merkezi’nden Dr. Marta Garo-Pascual, “Süper yaşlılar, yaşa bağlı hafıza zayıflamasına dirençli mi, yoksa bu zayıflamayla daha yeterli başa çıkma düzeneklerine mı sahip? Bu sorunun yanıtı, sağlıklı yaşlanmanın anahtarını sunabilir” dedi.

Bilim dünyası, muhteşem yaşlıların keskin zekalarının gerisindeki sırları çözmeye devam ederken, bu bireylerin ömür usulleri herkese ilham verdi.

Sosyal bağları güçlendirmek, özerk bir ömür sürmek ve sağlıklı beslenmek, zihinsel berraklığı muhafazanın anahtarları olabilir.