Avrupa Birliği’nin (AB) yapay zekâ teknolojilerine yönelik birinci kapsamlı yasası, 2 Şubat 2025’te yürürlüğe girecek. Lakin, Fransa ve öbür birtakım Avrupa ülkelerinin yürüttüğü zımnî lobi faaliyetleri sayesinde yasa, insan haklarını müdafaa argümanından uzaklaştığı istikametinde eleştiriliyor. Bilhassa kamu alanlarındaki nezaret ve hudut bölgelerinde yapay zekâ (AI) kullanımı, maddede genişletilmiş istisnalarla mümkün hale getirildi.
Gizli dokümanlar, Fransa’nın yanı sıra İtalya, Macaristan, Çekya ve İsveç üzere ülkelerin, polise ve hudut yetkililerine kamu nezareti ve yüz tanıma sistemlerinde daha geniş yetkiler tanınması için yürüttüğü eforları ortaya koyuyor. Fransa’nın 2024’te Paris Olimpiyatları’nda AI dayanaklı nezaret sistemlerini kullanma kararı, bu yaklaşıma yönelik birinci somut örneklerden biri olarak dikkat çekiyor.
KRİTİK İSTİSNALAR VE GÜVENLİK ARGÜMANLARI
Yapay zekânın, bireylerin politik görüşlerini yahut dini inançlarını gaye alacak halde kullanılmasının yasak olduğu belirtilse de, “ulusal güvenlik” gerekçesiyle bu kuralların aşılması mümkün kılındı. Fransa’nın bu mevzuda ağır lobi faaliyetleri yürüttüğü ve öbür ülkelerden de takviye aldığı, AB Konseyi’ne sunulan evraklarla doğrulandı.
Sınır bölgelerinde nezaret teknolojilerinin kullanımını genişletmek isteyen Yunanistan, biyometrik dataların gerçek vakitli tahlilinin, hem vatandaşlara hem de mültecilere yönelik uygulanmasını savundu. Bunun yanı sıra İspanya ve Hollanda, cürümleri öngörmek için kullanılan algoritmaların (predictive policing) yasaklanmaması gerektiğini belirterek bu sistemlerin faal bir kolluk aracı olduğunu savundu.
“YASA İNSAN HAKLARINI MUHAFAZA MAKSADINDAN UZAK”
Equinox Irksal Adalet Girişimi’nin kurucularından Sarah Chander, yasa tasarısını, “insan haklarını müdafaa tezinden uzak, sanayiyi destekleyen bir araç” olarak nitelendirdi. Avrupa Dijital Haklar Ağı ise bu durumun kamu alanlarında anonimliği sona erdireceği konusunda uyardı.
Ayrıca, yüz tanıma ve duygusal tahlil teknolojileri üzere sistemlerin, muhakkak kesimlerde yasaklanmış olsa da, kolluk kuvvetleri için hür bırakılması, toplumsal eşitlik dertlerini artırıyor. Hukukçular, bu istisnaların Avrupa Adalet Divanı’nın 2020 ve 2022’deki kararlarıyla çeliştiğini savunuyor.
