Çin hükümeti, milletlerarası hukukun tanıdğı seyahat özgürlüğünü ihlal ederek, Uygurların yurtdışına çıkışını sıkı kurallara bağlıyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün (Human Rights Watch) raporuna nazaran, Sincan dışında yaşayan kimi Uygurlar, lakin sıkı kontroller altında Sincan’ı ziyaret edebiliyor fakat bu ziyaretlerin temel emeli, Pekin idaresinin kamuoyuna “normalleşme” iletisi vermesi.
2016’da başlayan “Terörle Çaba Operasyonu” (Strike Hard Campaign) kapsamında, Uygurların pasaportları topluca elinden alındı, yurtdışıyla irtibat kuranlar mahpusa atıldı. Son yıllarda kısmi bir esneme olsa da, birçok kişi seyahat hakkını hala kullanamıyor.
SEYAHAT SINIRLAMALARI VE MECBURÎ BELGELER
Sincan’da yaşayan Uygurlar, yurtdışına çıkmak için resmi makamlara seyahat gayesini ayrıntılandıran dokümanlar sunmak zorunda. Aile ziyareti için başvuranlardan, yurt dışındaki yakınlarından davet mektubu, iş ve ikamet bilgileri üzere evraklar talep ediliyor.
Ancak seyahat müsaadesi alanlar da sıkı kontrollere tabi tutuluyor. Yetkililer, yurt dışında insan hakları aktivistleriyle görüşmemeleri ve Çin hükümetine tenkitte bulunmamaları konusunda uyarıyor. Ayrıyeten, koşullara uymayanların aile bireyleri ve kefilleri cezalandırılabiliyor. Seyahat sırasında belirlenen bir memur, gündelik hayatlarıyla ilgili bilgi topluyor ve dönüşlerinde sorguya çekiliyorlar.
SEÇİLİ ÜLKELER VE RESMİ TURLAR
Uygurların yalnızca muhakkak ülkelere seyahat etmelerine müsaade veriliyor. Kazakistan üzere hudutlu sayıda ülkeye gitmelerine müsaade verilirken, Türkiye üzere “hassas” addedilen ülkelere seyahat yasaklanıyor. Kimi Uygurlar, daha “güvenli” olduğu gerekçesiyle, Çin Komünist Partisi’ne bağlı Sincan Birleşik Cephe Çalışma Departmanı tarafından organize edilen resmi cinslere katılmayı tercih ediyor. Lakin bu cinsler sırasında, iştirakçiler sıkı bir nezaret altında tutuluyor, propaganda faaliyetlerine zorlanıyor ve ailelerini ziyaret etmek için yetkililerden müsaade almak zorunda kalıyor.
PASAPORT SİYASETLERİ VE YURTDIŞINDAKİ UYGURLARIN KARŞILAŞTIĞI ZORLUKLAR
Çin hükümeti, Uygurların pasaport alım sürecini şuurlu olarak zorlaştırıyor. 2016’dan bu yana binlerce Uygur’un pasaportu iptal edilerek el konuldu. Yurtdışındaki Uygurlar içinse vize alma süreci uzun ve karmaşık bir hale getirildi.
Bazı Uygurlar, yıllarca farklı kaldıkları aile üyeleriyle lakin üçüncü ülkelerde buluşabiliyor. Örneğin, bir Uygur bayan, annesiyle sekiz yıl sonra, annesinin lakin iş gerekçesiyle müsaade alabildiği bir ülkede görüşebildi. Lakin annesi, Çin’e dönmediğı takdirde aile mallarının el konulacağı tehdidiyle karşı karşıya kaldı.
ULUSLARARASI HUKUKA MUHALİF POLİTİKALAR
İnsan Hakları İzleme Örgütü, Çin hükümetinin Uygurlara yönelik bu baskıcı siyasetlerinin, milletlerarası hukuka karşıt olduğuna dikkat çekiyor. Çin’in, Uygurların seyahat özgürlüğünü engellememesi, yurtdışındaki Uygurlara baskı uygulamaktan vazgeçmesi ve diasporayı susturmaya yönelik transnasyonel baskı siyasetlerine son vermesi gerektiği belirtiliyor.
