Van Kalesi’nde restorasyon başladı
Milattan Evvel 3000’lerden 20. yüzyıla kadar birçok farklı kültüre mesken sahipliği yapan Eski Van Kenti, Van Kalesi’nin güneyinde yaklaşık 450 bin metrekarelik bir alanda kurulmuş. Eski Van Kenti; Urartu, İskit, Med, Pers, Roma ve Sasani üzere medeniyetlerin akabinde 7. yüzyılda İslam hâkimiyetine geçti. Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından 1069’da fethedilen kent, Osmanlı Cihan Devleti idaresine kadar farklı Türk-İslam devletlerinin hâkimiyeti altında kaldı.
20. yüzyılın başlarında Osmanlı hâkimiyetindeki kent, Ermeni ayaklanmaları ve 1. Dünya Savaşı’nın tesiriyle büyük ölçüde tahrip oldu. Eski Van Kenti’nde yer alan tarihi yapılar ortasında Ulu Cami (12. yüzyıl), Kızıl Minareli Cami (13-14. yüzyıl), Hüsrev Paşa Külliyesi, Kaya Çelebi Camii (17. yüzyıl) ve Surp Stephanos Kilisesi üzere değerli eserler bulunuyor.
2024 yılında başlatılan hafriyat ve onarım çalışmaları ile Eski Van Kenti’nin mimari dokusunun korunarak gelecek kuşaklara aktarılması hedefleniyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın “Geleceğe Miras” projesi çerçevesinde yürütülen çalışmalar, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsen Baş Terzioğlu’nun başkanlığında 2025 yılında tekrar devam edecek.
“Yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştı”
Konuya ait konuşan Eski Van Kenti Hafriyat Alan Lideri Prof. Dr. Gülşen Baş Terzioğlu, Eski Van’ın doğal bir kayalığın çabucak güneyindeki düzlük alana kurulmuş bir yerleşim olduğunu belirtti.
Üç taraflı surlarla çevrili olan alanda, surların üzerinde üç ana kapı bulunduğunu tabir eden Prof. Dr. Terzioğlu, “Ancak, 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında yaşanan Ermeni ayaklanmaları, Rus işgali ve Birinci Dünya Savaşı üzere aksilikler nedeniyle kent terk edilmek zorunda kalmıştır.
Bu terk edilişin akabinde bölge bir daha yerleşime açılmamış ve büyük ölçüde tahrip olmuştur. Vakitle kendi haline bırakılan bu alan, mimari dokusuyla yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştı” dedi.
“12 adet mimari yapı kalıntısı tespit edildi”
2024 yılında yapılan çalışmalarda, alanda yaklaşık 12 adet mimari yapı kalıntısının mevcut olduğunun tespit edildiğini lisana getiren Terzioğlu, “Bu yapılardan biri Hüsrev Paşa Külliyesi’dir. Mimar Sinan’ın bir projesi olan bu külliye; cami, türbe, medrese ve imaretten oluşmaktadır.
Restorasyon çalışmalarıyla sağlam bir biçimde günümüze ulaşan külliyenin hanı ve hamamı ise önümüzdeki yıllarda ayağa kaldırılması planlanan yapılar ortasında yer alıyor. Bölgedeki öteki değerli yapılar ortasında, 12. yüzyıla ilişkin Ulu Cami, Osmanlı periyoduna ilişkin Kaya Çelebi Cami ve Selçuklu Çağı’ndan kalma Kızıl Minareli Cami bulunmaktadır.
Çifte Hamam ise yarı yıkık bir halde günümüze ulaşmış olup, Osmanlı devrine aittir. Bu yapı da Hüsrev Paşa Külliyesi’nin bir modülü olarak restore edilip kente kazandırılması planlanmaktadır” diye konuştu.
“Belirli noktalarda seyir alanları oluşturularak”
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan proje kapsamında Eski Van Kenti’nin bir ören yerine dönüştürülmesinin hedeflendiğini söz eden Terzioğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Projenin tamamlanmasıyla birlikte bölgenin bilinirliği ve tarihi farkındalığı artırılacak, ziyaretçilere daha yanlışsız ve kapsamlı bilgiler sunulacaktır. Giriş ve çıkışlar denetim altına alınacak, kazılarla ortaya çıkarılan mimari dokuların bedeli ve değeri daha uygun anlaşılacaktır.
Bu yollar, ayağa kaldırılan ve kısmen korunarak günümüze taşınan yapıları birbirine bağlayacaktır. Ziyaretçilerin, bu yapılar hakkında sesli, görsel yahut yazılı bilgilere erişebilecekleri sistemler kurulacak; ayrıyeten, muhakkak noktalarda seyir alanları oluşturularak tarihi kentin daha yanlışsız anlaşılması sağlanacaktır.”
