Yanlış sülük tedavisinin hayati tehlikeleri! Uzmanlardan kritik öneriler
Modern tıp ve klasik tekniklerin kesişim noktasında yer alan sülük tedavisi, yani hirudoterapi, yüzyıllardır çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde kullanıldı.
Antik Mısır’dan Yunan tabip Galen’e, Orta Çağ’da İbn-i Sina’ya kadar uzanan bu prosedür, leech’lerin (sülüklerin) tükürüğündeki biyoaktif unsurlar sayesinde kan dolanımını düzenleme, iltihabı azaltma ve yara güzelleşmesini hızlandırma potansiyeli taşıyor. Lakin, son yıllarda artan popülerliğiyle birlikte, kontrolsüz ve yanlış uygulamalar önemli hayati riskler doğurmaya başladı.
Bilimsel araştırmalar ve uzman görüşleri, bu tedavinin uzman ellerde yararlı olabileceğini gösterse de, hijyen eksikliği, yanlış leech seçimi ve protokollere uyulmaması durumunda enfeksiyon, çok kanama ve alerjik tepkiler üzere komplikasyonların ölümcül sonuçlara yol açabileceğini vurguladı.
Hirudoterapi, bilhassa plastik cerrahi, damar hastalıkları ve eklem iltihaplarında destekleyici bir prosedür olarak kabul edildi.
Leech’ler, hirudin isimli antikoagülan unsur salgılayarak kan pıhtılaşmasını önlüyor ve doku dolanımını güzelleştiriyor. Lakin, ABD Besin ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından tıbbi aygıt olarak onaylanan bu prosedür, yalnızca farmakolojik olarak yetiştirilen Hirudo medicinalis üzere cinslerle hudutlu tutulmalı.
Uzmanlar, doğal ortamdan toplanan yahut tekrar kullanılan leech’lerin, bağırsaklarında taşıdıkları Aeromonas hydrophila üzere bakteriler nedeniyle enfeksiyon riskini artırdığını belirtti.
Johns Hopkins Üniversitesi’nden cerrah Scott Lifchez, “Leech tedavisi, mikrocerrahi sonrası venöz tıkanıklıkta hayat kurtarabilir, lakin hijyen protokollerine uyulmazsa sepsis üzere ölümcül enfeksiyonlara yol açar” dedi.
Bilimsel çalışmalar, yanlış sülük tedavisinin en yaygın ve tehlikeli komplikasyonunun enfeksiyon olduğunu ortaya koydu.
Yayınlanan bir derleme çalışmasında, araştırmacılar 25 olay raporu incelemiş ve enfeksiyonların %15’inden fazlasının Aeromonas tipleri kaynaklı olduğunu tespit etti. Bu bakteriler, leech’lerin sindirim sisteminde doğal olarak bulunur ve yara sitesine bulaştığında, bilhassa bağışıklık sistemi zayıf hastalarda bakteriyemi, menenjit ve hatta septik şok üzere hayati tehditler oluşturdu.
Örneğin, Bibbo ve takımının raporladığı bir hadisede, rekonstrüktif cerrahi sonrası leech tedavisi alan hasta, çoklu ilaç dirençli Aeromonas enfeksiyonu nedeniyle hastaneye kaldırılmış ve uzun müddetli antibiyotik tedavisi gerektirdi. Emsal halde, 2015’te Kruer ve arkadaşlarının Johns Hopkins’ta yürüttüğü kohort çalışmasında, 38 aylık periyotta leech tedavisi gören 42 hastanın %11,9’unda cerrahi yara enfeksiyonu gözlenmiş; bu enfeksiyonların birden fazla, profilaktik antibiyotiklere karşın Aeromonas ve başka patojenlerden kaynaklandı.
Aşırı kanama, hirudinin antikoagülan tesiri nedeniyle bir diğer kritik tehlike. Leech ısırığı sonrası yara, saatler hatta günler boyunca kanayabilir, bu da anemiye ve hipovolemik şoka yol açabilir.
Nepal’de rapor edilen bir olay raporu, ormanda leech ısırığı alan 30 yaşındaki bir erkeğin, standart yara bakımı karşın durmayan kanaması nedeniyle QuikClot hemostatik pansumanla tedavi edildiğini anlattı.
Alman dermatolog Uwe Wollina, “Yanlış dozajda yahut tekrarlanan uygulamalarda kanama, bilhassa hemofili yahut anemi hikayesi olanlarda hayati risk taşır; transfüzyon gerekebilir” diye uyardı.
Meta-analizde, diz osteoartriti için leech tedavisi alan 264 hastanın %20’sinde uzamış kanama bildirilmiş, bu da tedavinin risk-fayda istikrarını sorgulattı.
Alerjik tepkiler da göz arkası edilmemeli. Leech tükürüğündeki proteinlere karşı alerji, kaşıntıdan anafilaksiye kadar uzanabilir.
Yayınlanan bir olay serisinde, tekrar kullanılan leech’ler nedeniyle 8 hastada alerjik dermatit gelişmiş; birinde ise şiddetli şişme ve teneffüs zorluğu acil müdahale gerektirdi.
Polonyalı hirudoterapi uzmanı Katarzyna Andrzejak, “Alerji, bilhassa birinci uygulamadan sonra ortaya çıkabilir; hastalar evvelce test edilmeli ve tek kullanımlık leech’ler tercih edilmeli” dedi.
Ayrıca, leech’lerin yanlış bölgeye göç etmesi (migration), istenmeyen kan kaybına neden olabilir; bu, bilhassa cerrahi sonrası hassas dokularda felaketle sonuçlanabilir.
Gerçek olaylar, bu tehlikelerin somut örneklerini sundu. Polonya’da, klasik sülük tedavisi sırasında enfeksiyon kapmış bir hasta, Aeromonas kaynaklı nekrotizan fasiit nedeniyle amputasyona maruz kaldı.
Benzer formda, ABD’de bir rekonstrüktif cerrahi hastası, leech sonrası ilaç dirençli enfeksiyonla septik şok yaşamış ve ağır bakımda haftalar geçirdi. Bu olaylar, uzmanların ortak görüşünü yansıtıyor: Yanlış sülük tedavisi, bilhassa kontrolsüz ortamlarda, hayati tehlikeler barındırdı.
İngiliz Plastik Cerrahi Derneği’nden Dr. Ian Whitaker, “Leech tedavisi, denetimli şartlarda mucizevi olabilir, fakat hijyen ve antibiyotik profilaksisi ihmal edilirse, enfeksiyon oranları %36’ya çıkabilir” ihtarında bulundu.
